Ուրիշի ուղղակի և անուղղակի խոսք

317. Ընդգծված նախադասությունը (հեղինակի խոսքը) գրի՛ր:
ա) ուրիշի ուղղակի խոսքից առաջ,
բ) ուրիշի ուղղակի խոսքից հետո:

բ․«Ես զգում էի,- պատմում է վեպի հերոսը,- թե ինչպես են սուզանավի պատուհանները, ջրի ճնշմանը ենթարկվելով, ներս հրվում»:

ա․Վեպի հերոսը պատմում է․«Ես զգում էի, թե ինչպես են սուզանավի պատուհանները, ջրի ճնշմանը ենթարկվելով, ներս հրվում»:


«Նավապետը մեղավոր է ճանաչվում, գրված էր դատական արձանագրության մեջ,- քանի որ ճանապարհը զիջելու ոչ մի հրաման չի տրվել»:

Դատական արձանագրության մեջ գրված էր ․«Նավապետը մեղավոր է ճանաչվում, քանի որ ճանապարհը զիջելու ոչ մի հրաման չի տրվել»:

«Եթե մարմինը լույսը չի կլանում, չի անդրադարձնում և չի բեկում,- գրված է գրքում,- ինքնըստինքյան անտեսանելի է»:

Գրքում գրված է․«Եթե մարմինը լույսը չի կլանում, չի անդրադարձնում և չի բեկում, ինքնըստինքյան անտեսանելի է»:

318. Տրված ասույթները հեղինակի խոսքով նախադասություններ դարձրո՛ւ` հեղինակի խոսքը գրելով ուղղակի խոսքից առաջ, հետո և դրա մեջ:
օրինակ`
Յուրաքանչյուր ճշմարտություն պիտի ունենա իր հաստատումը:
Լայբնից:
ա) Լայբնիցը գրել է . «Յուրաքանչյուր ճշմարտություն պիտի ունենա իր հաստատումը»: բ)«Յուրաքանչյուր ճշմարտություն պիտի ունենա իր հաստատումը»,- Լայբնիցը գրել է :
գ) «Յուրաքանչյուր ճշմարտություն ,- գրել է Լայբնիցը,- պիտի ունենա իր հաստատումը»:

Նետը շարժվում է աղեղալարի հաղորդած ուժով, իսկ ճշմարտությունը՝ գիտելիքով: Դեմոկրիտ

ա․Դոմոկրիտը գրել է․<<Նետը շարժվում է աղեղալարի հաղորդած ուժով, իսկ ճշմարտությունը՝ գիտելիքով: >>

բ․<<Նետը շարժվում է աղեղալարի հաղորդած ուժով, իսկ ճշմարտությունը՝ գիտելիքով: >>,-գրել է Դեմոկրիտը

գ․<<Նետը շարժվում է աղեղալարի հաղորդած ուժով,-գրել է Դոմոկիտը- իսկ ճշմարտությունը՝ գիտելիքով: >>

Իրերի աշխարհը անվերջ կազմավորման և քայքայման աշխարհ է: Պլատոն:

ա․Գրել է Պլատոնը․<<Իրերի աշխարհը անվերջ կազմավորման և քայքայման աշխարհ է>>
բ․<<Իրերի աշխարհը անվերջ կազմավորման և քայքայման աշխարհ է>>-Գրել է Պլատոնը
գ․<<Իրերի աշխարհը,-գրել է Պլատոնը- անվերջ կազմավորման և քայքայման աշխարհ է>>

Բոլոր անհրաժեշտ գիտելիքները կարող ենք ստանալ ուսումնասիրելով արտաքին աշխարհի առարկաներն ու երևույթները: Ջոն Լոկ

ա․Ասել է Ջոն Լոկը․<<Բոլոր անհրաժեշտ գիտելիքները կարող ենք ստանալ ուսումնասիրելով արտաքին աշխարհի առարկաներն ու երևույթները>>
բ․<<Բոլոր անհրաժեշտ գիտելիքները կարող ենք ստանալ ուսումնասիրելով արտաքին աշխարհի առարկաներն ու երևույթները:>>Գրել է Ջոն Լոկը։
գ․<<Բոլոր անհրաժեշտ գիտելիքները կարող ենք ստանալ,-ասել է Ջոն Լոկը- ուսումնասիրելով արտաքին աշխարհի առարկաներն ու երևույթները:>>


Ամենագեղեցիկ ու ամենախոր հույզը գաղտնիքի իմացումն է:
Ում օտար է այդ հույզը, ով կորցրել է զարմանալու ունակությունը, նրան կարելի մեռած համարել: Էնշտեյն:

ա․Ասել է Էնշտեյնը․<<Ամենագեղեցիկ ու ամենախոր հույզը գաղտնիքի իմացումն է,
Ում օտար է այդ հույզը, ով կորցրել է զարմանալու ունակությունը, նրան կարելի մեռած համարել>>
բ․<<Ամենագեղեցիկ ու ամենախոր հույզը գաղտնիքի իմացումն է,
Ում օտար է այդ հույզը, ով կորցրել է զարմանալու ունակությունը, նրան կարելի մեռած համարել>>Ասել է Էնշտեյնը։
գ․<<Ամենագեղեցիկ ու ամենախոր հույզը գաղտնիքի իմացումն է,-ասել է Էնշտեյնը-
Ում օտար է այդ հույզը, ով կորցրել է զարմանալու ունակությունը, նրան կարելի մեռած համարել>>


319. Անուղղակի խոսքերը դարձրո՛ւ ուղղակի և գրի՛ր, թե ընդգծված բառերից յուրաքանչյուրն ինչպե՛ս փոխեցիր:
Օրինակ`

Արան ասաց, որ ինքը շատ արագ է վազում :– Ես շատ արագ եմ վազում,-Արան ասաց: (Որ շաղկապը դուրս եկավ, ինքը դարձավ՝ ես, վազում է դարձավ՝ վազում եմ):

Փոքրիկ իշխանն ասում էր, որ ինքը  միշտ ուզում է իմանալ, թե ինչո՛ւ են փայլում աստղերը:
—Ես միշտ ուզում եմ իմանալ, թե ինչո՛ւ են փայլում աստղերը, — ասում էր Փոքրիկ Իշխանը։

Թագավորն ասաց, որ իրեն  բոլոր աստղերն են ենթարկվում:
-Ինձ բոլոր աստղերն են ենթարկվում,-ասաց թագավորը

Ճանապարհորդը պատմում էր, որ ինքը կարող է  գնել նոր հայտնաբերած աստղերը:
-Ես կարող եմ գնել նոր հայտնաբրված աստղերը,-ասում էր ճանապարհորդը։

Գործարար մարդը պնդում էր, որ ինքը կարող է գնել նորհայտնաբերած աստղերը:
-Ես պնդում եմ, որ կարող եմ գնել նորհայտնաբերված աստղերը։

Աշխարհագրագետը հարցնում էր, թե նորահայտ մոլորակի վրա օվկիանոս կա՞ արդյոք:
-Նորհայայտ օվկիանոսի վրա օվկիանոս կա՞։-հարցրեց աշխարհագետը

Գայլը տեսավ, որ հովիվներն իրենց վրանում գառան միս են ուտում ու նախատեց, թե ի՛նչ հարայրհրոց  կբարձրացնեին, եթե միս ուտողն ինքն լիներ:

Գայլը տեսավ, որ հովիվներն իրենց վրանում գառան միս են ուտում ու նախատեց․
-Ի՛նչ հարայրհորոց կբարձրացնեիք, եթե միս ուտողը ես լինեի։

322. Ուրիշի ուղղակի խոսքերը դարձրո՛ւ անուղղակի և գրի՛ր, թե ընդգծված բառերից յուրաքանչյուրն ինչպե՞ս փոխեցիր:
Արագիլին հարցրին.
-Իմաստո՛ւն հավք, ինչո՞ւ ես անվերջ մի ոտի վրա կանգնում:
Գարնանը մոծակը դուրս եկավ ուղտի ականջից, ուղղեց թևիկներն ու տզզաց.
-Շնորհակալ եմ հյուրընկալության համար, բարեկա՛մ, մնաս բարով, ես գնում եմ:
Ուղտը վիզը ծռեց, մի կերպ տեսավ իր հետ խոսող մոծակին ու ասաց.
– Դու ո՞վ ես, քեզ չեմ ճանաչում:
Մոծակը թռավ առյուծի մոտ ու ձայն տվեց.

–Ես քեզնից չեմ վախենում, է˜,  որովհետև դու ինձնից  ուժեղ չես:

Արագիլին հարցրին, թե ինքը ՝ ինչու է անվերջ մի ոտի վրա կանգնում։
Գարնանը մոծակը դուրս եկավ ուղտի ականջից, ուղղեց թևիկներն ու տզզաց, թե շնորհակալ եմ, հյուրանկլության համար, բարեկամ մնաս բարով ես գնում եմ։
Ուղտը վիզը ծռեց, մի կերպ տեսավ իր հետ խոսող մոծակին ու ասեց, թե ո՞վ ես, քեզ չեմ ճանաչում։
Մոծակը թռավ առյուծի մոտ ու ձայն տվեց, որ ինքը քեզնից չեի վախենում, որովհետև դու նրանից ուժեղ չես։

Դաս 26. (06.05-10.05)

Դաս 26.    (06.05-10.05)

§54. Վառելիքի էներգիան։ Այրման տեսակարար ջերմություն։

1․ Ի՞նչն է Երկրի էներգիայի գլխավոր աղբյուրը:

Երկրի վրա ջերմային էներգիայի գլխավոր աղբյուրն Արեգակն է: Արեգակնային էներգիան ոչ միայն ապահովում է կյանքի համար անհրաժեշտ ջերմաստիճան, այլ այդ էներգիայի շնորհիվ է, որ ֆոտոսինթեզի միջոցով բույսերը ստանում են իրենց համար անհրաժեշտ նյութերը:

2. Ի՞նչ է վառելիքը: Վառելիքի ի՞նչ տեսակներ գիտեք:

Այն հեշտ բռնկվող նյութերը, որոնք այրվելիս անջատում են մեծ քանակությամբ ջերմություն, անվանում են վառելանյութեր:

3. Ի՞նչ է վառելիքի այրման տեսակարար ջերմությունը:

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե ինչ ջերմաքանակ է անջատվում 1կգ զանգվածով վառելիքի լրիվ այրումից, կոչվում է վառելիքի այրման տեսակարար ջերմություն:

4. Ի՞նչ միավորով է չափվում վառելիքի այրման տեսակարար ջերմությունը միավորների Մ-ում: 

5. Ի՞նչ է նշանակում «բնական գազի այրման տեսակարար ջերմությունը   4,4 *10⁷ Ջ/կգ է» արտահայտությունը:

Միավորում է ՄՀ-ում 1Ջ/կգ։

6. Նավթի այրման տեսակարար ջերմությունը հավասար է 4,4 *10⁷ Ջ/կգ-ի: Ի՞նչ է ցույց տալիս այս թիվը:

Այն ցույց է տալիս թե ինչքան ջերմաքանակ է հարկավոր 1կգ վառելիքը այրելու համար ամբողջությամբ։

7. Ինչպե՞ս են հաշվում վառելիքի այրման ժամանակ անջատված ջերմաքանակը: 
Q = qm

8. Ի՞նչ բացասական երևույթներ են առաջանում վառելիքի այրման հետևանքով:

Վառելիքի` մեծ չափերով օգտագործումը հանգեցնում է բնական պաշարների աղքատացման և շրջակա միջավայրի աղտոտման:

Ջերմաէլեկտրակայանները, կաթսայատները, ինչպես նաև ավտոմեքենաները շրջակա միջավայրի աղտոտման հիմնական աղբյուրներն են: Վառելիքի այրման ժամանակ, բացի ածխաթթու գազից, անջատվում են թունավոր շմոլ գազ և կյանքի համար վտանգավոր այլ գազեր, ինչպես նաև մոխիր և վառելիքային խարամ, որոնք աղտոտում են հողը և ջուրը:

9. Ինչպե՞ս կարելի է նվազեցնել շրջակա միջավայրի աղտոտումը:

Задания с 03.05-10.05

Читаем,обсуждаем рассказ А.П.Чехова «Счастье»

Домашнее задание:

Пишем сочинение на тему «Счастье»

1.Упражнение на тему причастие

Переписать, вставляя пропущенные буквы.

1 Я подош..л к улыбающ..муся человеку и прот..нул ему (не)большой конвертик. 2. За оставш..мися па(с-сс)ажирами наконец(то) пр..плыла шлю(б-п)ка. 3. Девч..нка медленно подошла к светящ..муся шару из (нежно)голубого стекла. 4. В колеблющ..мся свете свечи она увид..ла какую(то) (не)обычную тень. 5. Он непр..менно буд..т следить приближающ..мся поездом 6. На прогнувш..мся мосту стояли люди в кожа(н-нн)ых куртках. 7. Кони ост..новились перед прогнувш..мся мостом и н..(за)что не хотели заходить на него. 8. Н..кто (не)мог успокоить развеселивш..гося малыша.

 Я подошёл к улыбающемуся человеку и протянул ему небольшой конвертик.

2. За оставшимися пассажирами наконец-то приплыла шлюпка.

3. Девчонка медленно подошла к светящемуся шару из нежно-голубого стекла.

4. В колеблющемся свете свечи она увидела какую-то необычную тень.

5. Он непременно будет следить за приближающимся поездом.

6. На прогнувшемся мосту стояли люди в кожаных куртках.

7. Кони остановились перед прогнувшимся мостом и ни за что не хотели заходить на него.

8. Никто не мог успокоить развеселившегося малыша.

2.Найдите в тексте наречия и подчеркните.

1. Лужи сплошь засыпаны листьями. 2. Солдат упал, поднялся и побежал прочь. 3. Для дорогого гостя и ворота настежь. 4. Кони неслись вскачь, не разбирая дороги.

1. Лужи сплошь засыпаны листьями

Как? Сплошь- это наречие

2 Солдат упал, поднялся и побежал прочь

Как? Прочь- наречие

3.Для дорогого гостя и ворота настежь

Как? Настежь- наречие

4.Кони неслись вскачь, не разбирая дороги

Как? Вскачь-наречие

Наречия: сплошь, прочь, настежь, вскачь.

3.Замените данные фразеологизмы наречиями.

Положа руку на сердце, у чёрта на куличках, рукой подать, как в аптеке, как баран на новые ворота, на широкую ногу, чёрным по белому, битый час, бок о бок, вверх дном, веки вечные, на вес золота, душа в душу, не покладая рук

Положа руку на сердце – откровенно,

у чёрта на куличках – далеко,

рукой подать – близко,

как в аптеке – точно,

как баран на новые ворота – глупо,

на широкую ногу – роскошно,

чёрным по белому – ясно,

битый час – долго,

бок о бок – вплотную, рядом,

вверх дном – кувырком,

веки вечные – бесконечно, надолго,

на вес золота – ценно,

душа в душу – дружно,

не покладая рук – усердно.

4.Восстановите текст. (Вместо пропусков употребите подходящие по значению наречия).

Был полдень,_______ палило солнце. На горизонте появилась чёрная туча, которая______ двигалась с запада на восток. _______ подул ветер. Молодая берёзка _______ затрепетала. Порывистый ветер усиливался. Вдали сверкнула молния, _______ раздался первый удар грома. Спеша укрыться, _______ заметались птицы.

Был полдень,беспощадно палило солнце. На горизонте появилась чёрная туча, которая неторопливо двигалась с запада на восток. Внезапно подул ветер. Молодая берёзка беспомощно затрепетала. Порывистый ветер усиливался. Вдали сверкнула молния, прерывисто раздался первый удар грома. Спеша укрыться, испуганно заметались птицы.

Был полдень, невыносимо палило солнце. На горизонте появилась чёрная туча, которая неторопливо двигалась с запада на восток. Беспощадно подул ветер. Молодая берёзка испуганно затрепетала. Порывистый ветер усиливался. Вдали сверкнула молния, внезапно раздался первый удар грома. Спеша укрыться, беспорядочно заметались птицы.

Задания с 29-03.05

Читаем текст,обсуждаем

Когда-то один древний китайский философ сказал, что молодое деревце легко гнётся от ветра и не ломается во время сильной бури. А вот большое дерево, куда более крепкое, не гнётся, но буря его может сломать. И все невзгоды, все бури, каждый прожитый год бережно хранят древесные кольца.

Я часто сравниваю себя с таким деревом: внутри меня такие же кольца — мои прожитые годы. Я тоже, как дерево, храню в себе слои отжитого: где-то в самой глубине ясные, чёткие круги детства, а дальше, нарастая и нарастая, откладывалась юность, зрелость, круг за кругом, делая меня крепче, избавляя от слабости, податливости и в то же время делая всё более уязвимым и сухим. Смешное детство! Оно вписалось в мою жизнь далёким неверным маревом, раскрашивая будущее яркими мечтательными мазками. Каждый новый круг обнимает всё прошлое, расходится вширь; кажется, и жизнь расширяется, захватывая всё новые пространства. Каждый круг будто волна, которая разбегается во все стороны, всё дальше от сердцевины, от моей человеческой сути.

Только в отличие от дерева отпечатки лет не сохранились с такой чёткостью, годы слились, иные и вовсе стали неразличимы. А потому жизнь дерева кажется мне завидно цельной: каждый год неукоснительно менялась листва, наращивалось новое кольцо ствола — немножко толще, немножко тоньше, — но и корни, и листва делали своё дело, и дело это откладывалось зримым слоем. В дереве не было впустую прожитых лет. Все эти годы, что я шагал по свету, мечтал, воевал, ссорился, кому-то завидовал, ревновал, искал славы, отчаивался, ленился, писал не то, что хотел, — оно неустанно изготавливало из солнца кислород, листву, древесину. Оно тоже страдало от жары, от жучков, от ранних морозов, но оно никогда не отчаивалось, не совершало ошибки.

Реклама

Кольца моей жизни — рассказ о прошлом. Кольца — это автобиография человека. Я разглядываю этот срез, словно картину, испытывая смутную тоску по своей жизни, далёкой от такой же ясности, от простых и тихих радостей земли. Мне уже невозможно дойти до такого совершенства. Как же прожить жизнь, чтобы не жалеть о сделанных ошибках, чтобы сохранить себя, выстоять в невзгодах и испытаниях? По-моему, стоит вспомнить знаменитые строки Фета: «Учись у них — у дуба и берёзы…»

Вопросы для обсуждения:

• Почему автор сравнивает жизнь человека с жизнью дерева? Что он хочет этим показать?
• Мы часто сожалеем о том,что не/сделали в прошлом.Как исправить такую ситуацию, чтобы потом не приходилось сожалеть и мучаться?
• Как вы думаете ,как нужно прожить свою жизнь,чтобы потом не было стыдно за прожитые годы?
• Почему наша жизнь не вечна?
• Для чего дана жизнь,если надлежить умирать?
• Как вы думаете ,жизнь может быть вечной? Если да, то аргументируйте .

Тема урока: Правило правописания приставок на «з» и «с

Домашнее задание:

Пишем сочинение на тему «Как прошлое влияет на настоящее»

Задания для выполнения

Упражнение 1.

Вставьте согласную З или С в приставку.

Ра…писание, ни…ходить, бе…молвный, ра…дружиться, бе…звучный,
и…пользовать, ни…падать, мирово…зрение, ра…жигать, и…поведь,
ни…ходящий, бе…помощный, чре…мерный, во…вышаться, ра…жать,
бе…чувственный, чере…чур, и…зябнуть, бе…правный, во…стание,
бе…мятежный, ра…стелить, ра…смешить, в…лететь, бе…жизненный,
ни…вергнуть, во…паление, бе…конечный, ра…чесать, ра…чёт, ра…читать.

Расписание, нисходить, безмолвный, раздружиться, беззвучный, использовать, ниспадать, разжигать, исповедь, нисходящий, беспомощный, чрезмерный, разжать, бесчувственный, иззябнуть, бесправный, восстание, безмятежный, расстелить, рассмешить, взлететь,

Объяснение:

Когда согласная глухая пишем с когда звонкая з ․Кроме нескольких исключений

Упражнение 2.

Существительные с предлогами замените прилагательными с
приставками.
Образец: жизнь без забот — беззаботная жизнь.
Речь без связи — ………………………, пассажир без билета — …………………………………..,
певец без голоса — ………………………, труд без контроля -……………………………………,
отпуск без срока — ……………………….., жизнь без просвета — ………………………………,

работа без смены — …………………, пространство без воздуха — ……………………………,
крестьянин без земли — …………………….., зима без снега — ……………………………………

бессвязная речь, безбилетный пассажир, безголовый певец, бесконтрольный труд, бессрочный отпуск, беспросветная жизнь, бессменная работа, безземельный крестьянин, бесснежная зима

Упражненеи 3.Образуйте слова с приставками:

Бесценно

Беззаботно

Бесстрашный

Безмерно

Бесцельно

Бесформенный

Бессовестно

Беззащитный

Безрадостно

Бездомный

ПАРАДЖАНОВ СЕРГЕЙ ИОСИФОВИЧ

ПАРАДЖАНОВ СЕРГЕЙ ИОСИФОВИЧ
SERGEI PARAJANOV

9 января 1924 года (Тифлис, позже Тбилиси, Грузинская ССР, СССР) — 20 июля 1990 года (Ереван, Армянская ССР, СССР).
Настоящее имя и фамилия — Саркис Параджанян.
Армянский советский кинорежиссёр и сценарист.

Народный артист Украинской ССР (1990).
Народный артист Армянской ССР (1990).

Родился в армянской семье Иосифа (Овсепа) Параджанова и Сиран Бежановой. В 1942-1945 годах учился на вокальном отделении Тбилисской консерватории и на строительном факультете Тбилисского института инженеров железнодорожного транспорта. В 1949 году устроился ассистентом режиссёра на Киевскую киностудию имени Александра Довженко, где и проработал до 1960 года; затем был режиссёром на студиях «Арменфильм» и «Грузия-фильм».

Окончил Всесоюзный государственный институт кинематографии (1951, мастерская Игоря Савченко).
В 1949-1966 годах — режиссёр Киевской киностудии имени А.П. Довженко.
В 1967-1974 и 1977-1990 годах — режиссёр киностудий «Грузия-фильм» и «Арменфильм».
Автор и соавтор сценариев, художник ряда спектаклей и фильмов.

В 1964 году появился его первый шедевр «Тени забытых предков» (по одноимённой повести Михаила Коцюбинского; премия за лучшую режиссуру и приз на кинофестивале в Мар-дель-Плато, Аргентина, 1965; Кубок I Фестиваля Фестивалей в Риме, Италия, 1965 и другие награды), принесший кинорежиссёру всемирную славу. Режиссёр-армянин создал кинематографический памятник гуцульской культуре. Поразительное проникновение в западноукраинскую этнографию здесь сочетается с самобытной поэтикой Параджанова. В картине доминирует изобразительное начало, причём особое место занимает новаторская работа с цветом, однако и мелодика гуцульской речи становится сильным выразительным средством. Для большинства эпизодов характерно стремительное внутрикадровое движение. Это самый экспрессивный фильм Параджанова. История о любви, смерти и верности исполнена мощной языческой витальности. Всемирно прославившийся режиссёр, тем не менее, оставался в вынужденном простое. Его работа над фильмом «Киевские фрески» была прервана.

Автор сценариев ряда фильмов: «Интермеццо», «Киевские фрески», «Этюды о Врубеле», «Лебединое озеро. Зона». В 1967 году Параджанова приглашают на Ереванскую киностудию, где он работает над фильмом «Цвет граната» («Саят-Нова») — картину о великом армянском поэте, речь в которой идёт скорее о жизни духа, нежели о внешних событиях биографии. Здесь киноязык Параджанова значительно обновляется. «Цвет граната», подобно поэзии, изъясняется метафорами. Кадры обретают почти полную статику, отчего малейшее движение внутри них воспринимается как событийный взрыв. Предметы, представляющие подлинную историко-этнографическую ценность, работают наравне с актёрами. Язык цвета обретает ещё большее значение, хотя цветовая гамма становится более лаконичной. Каждый кадр содержит максимум смысловой информации, и считывание этого насыщенного содержания требует от зрителя немалой культуры.

С 17 декабря 1973 по 30 декабря 1977 года — С.И. Параджанов находился в заключении, куда этот «неудобный», конфликтный человек был отправлен по умело составленному обвинению. С просьбой об освобождении режиссёра обратился к Л.И. Брежневу Луи Арагон, только после этого удалось вытащить Параджанова с зоны. После возвращения Параджанов работал на киностудии «Грузия-фильм», где совместно с Давидом Абашидзе поставил «Легенду о Сурамской крепости» (1984). В основе картины — грузинское предание о юноше, замуровавшем себя в стены крепости. Язык нового шедевра Параджанова, развивая найденное в «Цвете граната», стал ещё более изощрённым. В 1986 году режиссёр снимает документальный фильм «Арабески на тему Пиросмани». В «Ашик-Керибе» (1988, по сказке М.Ю. Лермонтова) Параджанов подтвердил репутацию уникального матера, но фильм, в основном, повторял уже пройденное режиссёром. После этого Сергей Иосифович занимался художественным коллажем, в искусстве которого не знал равных.

В 1989 году Параджанов приступил к работе над очередным фильмом — «Исповедь», который должен был стать автобиографическим. Однако снять его режиссёр так и не успел.
В мае того же года в Тбилиси умерла его сестра Анна, и съёмки картины пришлось отложить. А спустя несколько месяцев после смерти сестры у Параджанова обнаружили рак лёгкого.
В октябре 1989 года его привезли в Москву и положили в Пироговку. Там ему сделали операцию, удалили лёгкое, но его состояние не улучшилось. Тогда друзья посоветовали лечь в известную клинику в Париже (три года назад в ней лежал коллега Параджанова — Андрей Тарковский). Однако дни Параджанова были сочтены. 17 июля 1990 года он вернулся на родину — правда, не в Тбилиси, а в Ереван, где спустя три дня скончался.

С.И. Параджанов был погребён 25 июля в Пантеоне героев армянского духа парка имени Комитаса в Ереване, рядом с Арамом Хачатуряном, Вильямом Сарояном и другими деятелями искусства, литературы и науки республики.

В январе 1993 года в Москве состоялась первая персональная посмертная выставка художественных работ Параджанова.
В 1997 году в Киеве создан Фонд Сергея Параджанова и на территории Национальной киностудии имени Довженко Параджанову открыт памятник.
1999 год — ЮНЕСКО объявило “Годом Параджанова”.
В Москве начинает работу театр “Параджановское фойе”.
Сергею Параджанову посвящён ряд документальных фильмов: “Сергей Параджанов” (реж. Фотос Ламбринос, Греция), “Параджанов. Партитура Христа до-мажор” (реж. Юрий Ильенко), “Бобо” (реж. Н. Мкртчян, А. Азатян), “Сергей Параджанов” (реж. П. Казальс, Франция), “Кухня пристрастий” (реж. А. Добровольский), “Маэстро” (реж. А.Л. Кайдановский), “Театр Параджанова” (реж. Е. Татарец), “Сергей Параджанов. Посещение” (реж. А. Серых), “Параджанов. Реквием” (реж. Холлоуейя, США), “Я снимаю гениальный фильм” (реж. В. Луговской). “Параджанов: последний коллаж” (реж. Р. Геворкян), “Ночь в музее Параджанова” (реж. Роман Балаян) и другие.
ПРИЗЫ И НАГРАДЫ
Вторая премия “Южный крест” и Премия кинокритики за операторскую работу, цвет, зрительные эффекты VII Международного кинофестиваля (Мар-дель-Плато, Аргентина, 1965 год).
Cпециальная премия жюри фильму “Тени забытых предков” за талантливый поиск и новаторство II-го Всесоюзного кинофестиваля (Киев, 1966 год).
Золотая медаль за лучшую постановку I Международного кинофестиваля (Салоники, Греция, 1966 год).
Кубок Международного кинофестиваля в Риме (Италия, 1965 год).
Премия Британской киноакадемии за лучший зарубежный фильм (1965 год).
Премия “Caixa de Catalunya”, 1986, Испания;
Премия на МКФ в Сан-Паулу, Бразилия, 1987;
Премия на МКФ в Роттердаме, Нидерланды, 1987;
Специальный приз жюри на МКФ в Стамбуле, 1989;
Премия “Ника”, 1990, СССР;
Лауреат Государственной премии Украинской ССР имени Т.Г. Шевченко (1991, посмертно).

Кратко о С.Параджанове

Серге́й Ио́сифович Параджа́нов — советский кинорежиссёр, сценарист и художник. Лауреат множества кинопремий, народный артист Украинской ССР и Армянской ССР . Мировая известность пришла к Сергею Параджанову после съемки культовых фильмов «Тени забытых предков» и «Цвет граната» , благодаря которым режиссёр считается одним из основателей «новой советской волны» и «поэтического кинематографа». Не будучи классическим диссидентом, Сергей Параджанов однако открыто критиковал советскую культурную политику, выступал против цензуры и судебных расправ над украинской интеллигенцией. В результате режиссёр был по политическим мотивам осужден за однополые отношения . Пробыв в тюрьме 4 года, Параджанов был освобождён под давлением советской творческой интеллигенции и международной кампании. Вернуться в кинематограф Сергей Параджанов смог только в 1983 году, сняв ряд фильмов, в том числе «Легенда о Сурамской крепости» и «Ашик-Кериб» .

Серге́й Ио́сифович Параджа́нов родился 9 января 1924 года, Тифлис, СССР,скончался 20 июля 1990 года, Ереван, Армянская ССР, СССР) .В 1932—1942 годах Параджанов учился в средней русской школе № 42. Учился плохо, однако проявлял склонность к некоторым предметам (история, естествознание, химия, рисование). Увлекался музыкой и пением , литературой . После окончания школы некоторое время работал на тбилисской фабрике «Советская игрушка». Это наложило отпечаток на его дальнейшее творчество — он часто использовал кукол. Отец Сергея Параджанова занимался торговлей антиквариатом, в результате чего тот с детства хорошо разбирался в старинных вещах и приобрел определённое эстетическое восприятие. Атмосферу своего детства Параджанов отразил в нереализованном сценарии «Исповедь», а также в фильме «Цвет граната».
27 июня 1991 года в Ереване торжественно открыли Дом-музей Сергея Параджанова по адресу: улица Дзорагюх, 15/16. Позднее на его территории также был установлен памятник режиссёру. В музее хранятся многие вещи и работы Параджанова, переданные им туда в последние годы жизни.
В сентябре 1992 года в Тбилиси на доме Параджанова была открыта мемориальная доска.
В 1992 году у подъезда дома в Киеве, где жил и был арестован Параджано, была установлена мемориальная доска работы скульптора Николая Рапая.
В июне 1997 года на территории киностудии имени Довженко (проспект Победы, 44) в присутствии президентов Армении и Украины был открыт памятник Параджанову .
В 2000 году в поселке Верховина в доме, где полтора года жил и работал над фильмом «Тени забытых предков» Параджанов, был открыт дом-музей истории создания фильма.
6 ноября 2004 года в старой части Тбилиси на улице Ватные ряды был открыт памятник Параджанову, созданный скульптором Важей Микаберидзе по мотивам фотографии «В полёте» Юрия Мечитова.
Помимо фильмов, Сергей Параджанов создал множество изобразительных произведений: рисунки, коллажи, инсталляции, скульптуры.
Наследие Параджанова составляют также нереализованные сценарии. Часть их опубликована в книгах.
Сергей Параджанов оставил после себя большое количество художественных работ: рисунков, коллажей, ассамбляжей, инсталляций, мозаик, кукол, шляп, картин, скульптур и других поделок. Многие из этих были переданы и хранятся в Доме-музее в Ереване. Другие находятся в частных собраниях. Так, в 2017 году коллаж из серии «Мона Лиза» был продан на аукционе за 440 тысяч рублей.

Պատմության տարվ ամփոփում

1. XIX դարի երկրորդ կեսին և XX դարի սկզբին աշխարհի առաջատար երկր ներում զարգանում էր՝ արդյունաբերական՝ հասարակությունը: Հայաստանը արդյունաբերականացման ուղին բռնած Ռուսաստանի և կիսագաղութային Օսմանյան կայսրության կազմում hէր: Այս իրավիճակը պայմանավորեց Հա- յաստանի զարգացման առանձնահատկությունները նրա երկու խոշոր հատ- վածներում: Այնուամենայնիվ, արդյունաբերական քաղաքակրթության նվա ճումները մուտք գործեցին նաև հայ իրականություն, սկսեցին փոխել մարդ- կանց կենցաղը, ապրելակերպը, աշխարհայացքը:

Ի՞նչ բարեփոխումներ իրականացվեցին XIX դ. երկրորդ կեսին Ռուսաստա նում: Ներկայացրեք դրանց ազդեցությունն Արևելյան Հայաստանի տնտեսա- կան և սոցիալական կյանքի զարգացման վրա:

Տնտեսության զարգացումը:

պիտալը սկսեց լայնորեն ներդրվել Անդրկովկասում: Տեղի տնտեսական կյանքի զարգացմանն՝ է այնպես նպաստեց երկաթուղու շինարարությունը, որն Այսրկովկասում սկսվեց XIX դ. 60-ական թթ. և շարու- նակվեց մինչև Առաջին համաշխարհային պատերազմը: 1899 թ. գործարկվեց Թիֆլիս-Ալեքսանդրապոլ— Կարս երկաթուղին, իսկ երեք տարի անց՝ Ալեքսանդրապոլ-Երևան հատվածը: Երկաթուղին պայմաններ ստեղծեց կապիտալիստական հարաբերությունների արագ զարգացման համար:

Ինչո՞ւ ցարիզմը հայերի նկատ մամբ ուժեղացրեց ազգային ճնշման քաղաքականությունը:

Ազգային ճնշման ուժեղացումը։

XIX դ. երկրորդ կեսին ռուսական ինքնակալությունը սաստկացրեց իր գաղութային քաղաքականությունն ազգային երկրա- մասերում: Անդրկովկասի նվաճումից հետո ռուսական արքունիքի սևեռուն նպատակն էր աստիճանաբար ռու սական անացնել տեղական ժողովուրդներին:

Ընդհանուր գծերով ներկայացրեք արևմտահայության վիճակը Օսմանյան կայսրությունում:

Հայ գյուղացիության վիճակը: Թուրքական կա ռավարությունը տարբեր միջոցներով արգելում էր հայ գյուղացիներին դառնալ հողի սեփականատերեր:

Սուլթան Աբդուլ Համիդ II-ը թույլատրեց քուրդ, ավա- տատերերին ամրանալ՝ հայկական հողերի վրա, որի հետևանքով բազմահազար հայեր հողազրկվեցին, Հայ գյուղացիության համար իսկական պատուհաս էին հարկահանության կիրառվող համակարգը, ավազակային հարձակումներն ու կողոպուտը: Այդուհան- դերձ, XIX դ․ վերջերին հայկական նահանգներում գյու- ղատնտեսությունն աստիճանաբար ներգրավվում էր ապրանքադրամական հարաբերությունների ոլորտը:

2. Հայ ազատագրական շարժումը XIX դարի երկրորդ կեսին թափ հավաքեց, ձևավորվեցին՝ հասարակական–քաղաքական երեք հիմնական հոսանքներ, որոնք մշակում էին շարժման նոր գաղափարախոսությունը, նախապատրաս- տում պայքարի զինված փուլի ծավալումը: Դրա առաջին լուրջ դրսևորումները եղան արևմտահայ սահմանադրական շարժումը և Զեյթունի 1862 թ. ապստամ բությունը:

Թվարկե՛ք երեք հոսանքները, նշեք դրանց գլխավոր տարբերությունները: Հայտնի ի՞նչ ներկայացուցիչների գիտեք:Ազգայնական գաղափարների տարածումը հայկական միջավայրում ի՞նչ նշանակություն ունեցավ: Ներկայացրեք

Հայկական պահպանողականությունը: XIX դ.

50-70-ական թթ. գոյություն ունեցած հայ քաղաքա- կան հոսանքների մեջ առանձնանում էր պահպանողականությունը: Այս հոսանքի ներկայացուցիչները համոզված էին, որ հայ ժողովրդի ապագան դի ապագան ազգային արժեքների պահպանության մեջ է: Նրանք ձգտում էին վերականգնելու հայկական թագավորությունը, պահ- պանելու Հայոց եկեղեցու դերը, հայ նահապետական ընտանիքի բարոյական նկարագիրը, անաղարտ պա հելու հին հայերենը՝ գրաբարը: Ուստի հաճախ դեմ էին արտահայտվում ամեն մի նորամուծության, եվրոպա կան արժեքների ընդօրինակմանը՝ դրանք համարելով ազգի համար վնասակար:

Միաժամանակ պահպանողականները փորձում էին Հայ եկեղեցու և դպրոցի միջոցով կրթել ազգի երիտասարդությանը, պատրաստել գիտնականներ, թարգմանիչներ, գրողներ, հոգևորականներ: Աչքի ընկնող ներկայացուցիչներից էին Գաբրիել վար դապետ Այվազովսկին (նկարիչ Այվազովսկու եղնությունը և այլն:

բայրը), Հովհաննես Չամուռճյանը և ուրիշներ: Պահ- պանողականներին համակրում էին ազգային-պահ պանողական հայացքներ ունեցող գրող Ծերենցը, պատմաբաններ Ս. Պալասանյանը, Ա. Երիցյանը և ուրիշներ:

Ազատականությունը հայ իրականության մեջ:

Հայ հասարակության մեջ հանդես եկած ազատական հոսանքի ներկայացուցիչները, ոգևորված եվրոպա- կան ազատական (լիբերալ) գաղափարներով, պայ- քար սկսեցին հայության հասարակական և մշակու- թային կյանքը փոփոխելու, հայ ավանդական դպրոցն ու եկեղեցին բարեփոխել ոխելու համար: Ազատականները կամ ազատամիտները սուր քննադատությա ցան էին են թարկում հայ իրականության՝ հին նահապետական բարքերը, հատկապես՝ դրանց ջերմ պաշտպան եկե- ղեցուն: Հաճախ ազատականների՝ այդ քննադատու- թյունը հասնում էր՝ ծայրահեղության: Ազատականները նույնիսկ ըստ պատշաճի չէին գնահատում Հայ եկեղեցու երկարամյա ազգային մշակութային դերը, հայոց լեզվի անաղարտության պահպանման գործում գրաբարի բացառիկ նշանակությունը: Պատահական չէ, որ նրանք պահանջում էին հրաժարվել գրաբա րից և անցնել ամբողջ ժողովրդի համար հասկանալի աշխարհարարին: Ազատականների մեծ մասը շատ զգուշավոր էր, ուստի դեմ էր արտահայտվում հասարակարգը հեղա փոխական՝ ճանապարհով փոխելու գաղափարներին, ապստամբական գործողություններին:

Ներկայացրե՛ք արևմտահայ սահմանադրական շարժման առաջացման պատճառները և նշանակությունը:

Սահմանադրական շարժումը: Արևմտահայերը՝ շարունակում էին մնալ Օսմանյան կայսրության իրավա- զուրկ հպատակներ (ռայա)։ Կ. Պոլսի հայ մեծահարուստ» ների` ամիրաների դասը, որը սուլթանական իշխանու- թյունների հետ սերտ կապեր ուներ, միայնակ տնօրինում էր արևմտահայության կյանքի բոլոր հարցերը: XIX դ. կեսերից չհանդուրժելով այդ վիճակը՝ պոլսահայ մյուս խավերն ամիրայական դասի մենաշնորհը վերացնելու և իրենց իրավունքների համար պայքար ծավալեցին: 1857 թ. մի խումբ մտավորականներ` Ն. Ռուսինյանը, Գ. Օտյանը և ուրիշներ, Կ. Պոլսի հայ համայնքի՝ ընդ- հանուր ժողովի հաստատմանը ներկայացրին ՝ արևմ- տահայերի ներքին կյանքին վերաբերող կանոնադ- րության նախագիծ: Այդ կանոնադրությունը՝ ստացավ «Ազգային սահմանադրություն» անվանումը: Նախա- գիծը, բացի հոգևորականներից ու ամիրաներից, որո- շակի իրավունքներ էր տալիս նաև արևմտահայ մյուս խավերին: Դրա մեջ տեսնելով իրենց իրավունքների սահմանափակում՝ ամիրաները թուրքական իշխանու- թյունների աջակցությամբ պայքար ծավալեցին սահմա- նադրության դեմ: Սակայն ժողովուրդը ոտքի կանգնեց իր իրավունքների պաշտպանության համար: Սահմա- նադրական շարժումն արժանացավ Կ. Պոլսի բազմա- հազար հայ առաջադիմական ուժերի աջակցությանը և դրա շնորհիվ ավարտվեց վերջիններիս հաղթանակով.

•Որո՞նք էին Զեյթունի 1862 թ. ապստամբության պատճառները, նշեք հայտնի մասնակիցների:

Զեյթունի 1862 թ. ապստամբությունը։ Կիլիկիայի հյուսիս-արևելքում ընկած Զեյթուն լեռնային համայն քում ապրում էր շուրջ 40 հազար հայ: Քաջարի զեյթուն- ցիները, շնորհիվ հերոսական պայքարի, շարունակում էին պահպանել իրենց ինքնավար կարգավիճակը։ Նրանք ապրում էին փակ տնտեսությամբ, արտադրում էին՝ իրենց անհրաժեշտ գրեթե ամեն ինչ, այդ թվում` զենք և միայն սահմանափակ՝ քանակությամբ հարկեր վճարում Մարաշի փաշաներին:

1862 թ. ամռանը թուրքական կառավարությունը Ջեյ- թունը՝ հպատակեցնելու նոր փորձ կատարեց: Թնդա նոթներով զինված օսմանյան զորքը զանազան քոչվոր ցեղախմբերի ուղեկցությամբ շարժվեց լեռնագավառի վրա: Թուրքերն սկսեցին հրետակոծել հայկական դիր- քերը: Սպանվեց մոտ 200 խաղաղ բնակիչ:

Զենքի դիմած շուրջ հինգ հազար՝ զեյթունցիների պայքարը գլխավորեցին չորս տանուտեր իշխանները՝ Մկրտիչ Յաղուբյանի հրամանատարությամբ: Հուլիսի վերջին Ս. Աստվածածնի վանքում գումարվեց ինքնա- պաշտպանության ղեկավարների խորհրդակցություն: Մարտիկները բաժանվեցին խմբերի՝ իրենց հրամանա տարներով: Որոշվեց կռվել մինչև վերջին մարդը:

3. Հայ ազգային–ազատագրական շարժման ընթացքը որոշակիորեն կախված էր նաև Ռուսաստանյան կայսրության և մյուս խոշոր տերությունների արտաքին քաղաքականությունից, նրանց դիրքորոշումից: Շուտով միջազգային հարաբերությունների օրակարգում իր ձևակերպումն ստացավ Հայկական հարցը:

•Ո՞ր պատերազմի հետ կապված և որ պայմանագրերով միջազգային դիվա- նագիտության մեջ մտավ Հայկական հարցը։ Պարզաբանեք հարցի էությունը:
Արտահայտեք ձեր տեսակետը հարցի միջազգայնացման վերաբերյալ, գնահատեք հայտնի «61-րդ հոդվածը»:

Հայկական հարցը ձևակերպվել է Սան Ստեֆանոյի պայմանագրում։ Այն եղել է 16րդ հոդվածը։
Թուրքիայից ռուսների կողմից գրավված և թուրքերին հետ վերադարձվող գավառներում պետք է կատարվեին բարեփոխումներ։ Ռուսական զորքերը պետք 6 ամիս մնային այնտեղ մինչ բարեփոխումների ավարտը։
Ապա հայկական հարցը փորձել են քննարկել Բեռլինի վեհաճողովում։ Այն արդեն դարձել էր 61րդ հոդվածը։ Այնտեղ նորից խոսվում էր հայկական գավառների բարեփոխումների մասին, բայց այստեղ պայմանագրի կնքումից հետո ռուսական զորքերը պետք է անմիջապես հեռանային։ Մեծ տերությունների նպատակը հենց դրանում էր կայանում։ Բարեփոխումների չկատարելու դեպքում կարողանային ճնշում գործադրել Թուրքիայի վրա։

4. XIX դարի 60-ական թթ. վերջերից հայ ազատագրական պայքարը քայլ առ քայլ դրվեց կազմակերպված հիմքերի վրա: Առաջ եկան ազգային-քաղաքա- կան կազմակերպությունները, որոնք գլխավորեցին հայ ժողովրդի պայքարը անկախության և ժողովրդավարական իրավունքների ձեռքբերման համար: Հայաստանի ազատագրության շարժումը մտավ զինված պայքարի փուլը:

Թվարկե՛ք հայտնի խմբակներն ու կազմակերպությունները: Պարզաբանեք ազգային կուսակցությունների ստեղծման անհրաժեշտությունը:

Պատրաստեք համառոտ զեկույց ազգային կուսակցություններից որևէ մեկի մասին՝ օգտվելով լրացուցիչ գրականությունից և համացանցի նյութերից:

– Որո՞նք էին հայդուկային շարժման առաջացման պատճառները։ Թվարկե՛ք ձեզ հայտնի հայդուկների:20:41

Ազատագրական խմբակների և կազմակերպությունների առաջացումը: Արևմտահայության նկատ մամբ թուրքական իշխանությունների ճնշումները ստակացան XIX դարի երկրորդ կեսից։ Սուլթանական բռնատիրության դեմ պայքարի կոչեր հնչեցրին ժամա- նակի նշանավոր գործիչներ Գ. Արծրունին, Րաֆֆին, Ռ. Պատկանյանը, Մ. Խրիմյանը և ուրիշներ: Հայկական հարցի միջազգայնացումը մի կողմից՝ զարկ տվեց հայն րի ազատագրական պայքարին, մյուս կողմից՝ ավելի րեց հայ-թուրքական հարաբերությունները։

Հայ ազատագրական պայքարը կազմակերպելու նպատակով 1870-1880-ական թթ. ստեղծվեցին բազմա թիվ գաղտնի խմբակներ ու կազմակերպություններ:

1889 թ. Ալեքսանդրապոլում (այժմ` Գյումրի), հինդ տարի անց՝ Մեծ Ղարաքիլիսայում (Վանաձոր) հիմն- Հեցին արևելահայ առաջին ազատագրական խմբակ- երբ կեքսանդրապրողի խմբակը՝ «Բարենպատակ ընկե րության», որի ղեկավարը երիտասարդ մանկավարժ կանն Կրիտյանն էր, գործեց 6 տարի: Մեծ Ղարաքիլի տայի կազմակերպությունը կրում էր «Հայրենիքի սիրո գրասենյակը ամսունը: Այս խմբակները նպատակ էին դրել հասնելու Հայաստանի ազատագրությանը, նրա երկու հատվածների միավորմանը:

Արևմտահայառաջին կազմակերպությունը՝ «Միա- թյուն ի փրկություն», ստեղծվեց 1872 թ. Վանում: Այն գաղտնի կապեր ուներ, արևելահայերի հետ, որոնց միջոցով դիմում էր Ռուսաստանին և խնդրում` հայ ժողովրդին փրկել` բարբարոսների ձեռքից»: Խմբա կը գոյություն ունեցավ մոտ երկու տարի և լայն գոր ծաննության ծավալել չկարողացավ։ 1200-ական թթ. վեր ջին Վանում ստեղծվեցին նոր խմբակներ՝ «Սև խաչը» և «Զինակիրը: Վերջիններս կարևորում էին ժողովրդին զինելը, ինքապաշտպանության նախապատրաստումը:

Ինձ հայտնի հայդուկների մասին:

Սուլթան Աբդուլ Համիդ 2— դաժան լծից ազատվելու համար ստեղծվեցին հայդուկային /հետևակ/ և ֆիդայական / ինքնազոհ/ խմբեր ։Նրանք վրիժառուներ էին , որոնք տեղակայվում էին լեռներում , անտառներում ու ստեղծում ազատագրական խմբեր , որոնց նպատակն էր ժողովրդի ազատագրումը թուրք ու քուրդ ատելի պաշտոնյաներից ։
Առաջին ֆիդայիններն էին Մարգար Վարժապետը , Արաբոն , Թորոս Ծառուկյանը և այլոք 

5. Հայ ժողովուրդը շարունակում էր հաստատակամորեն պայքարել իր պատ- մական իրավունքների վերականգնման և ժամանակի առաջադիմական մի- տումներին համահունչ զարգանալու համար: Սակայն հոգեվարք ապրող Օս- մանյան կայսրությունը քաղաքակիրթ մոտեցում որդեգրելու փոխարեն որո- շել էր բարբարոսական լուծում տալ Հայկական հարցին:

• Ո՞վ էր հայերի ցեղասպանական ծրագրի առաջին հեղինակն ու իրագործողը: Ի՞նչ հետևանքներ ունեցան 1890-ական թթ. հայկական կոտորածները: Վերհա- նե՛ք Սասունի, Զեյթունի և Վանի հերոսական կռիվների նշանակությունը:

1894թ հուլիսին օսմանյան զորքը շարժվում է Սասունի վար ։ Ինքնապաշտպանությունն ու կռիվները ղեկավարում էին Հրայրը ու Գևորգ Չաուշը ։ Թուրքերը ստորաբար սպսնում են բանակցություններիի գնացած հայերին ու գրավում Սասունը ։

1895թ․ հոկտեմբերին սկսվեց պայքար Զեյթունում ։ Ղազար Շովրոյանի և Գարուն Աղասու գլխավորությամբ հայկական զորքը զինաթափեց թուրքական բանակին ու նրանք նահանջեցին ։
Մեծ տերությունների ճնշման տակ սուլթանը 1896թ հուվարի 30-ին Հալեպում կնքեց պայմանագիր, հետ քաշեց իր զորքը Զեյթունից ու խոստացավ չապստամբել ու ժողովրդին հանգիստ թողեր ։ Զեյթունի կառավարիչ պիտի լիներ եվրոպացի , իսկ պաշտոնյաները հայեր ։

896թ․ հուիսի 3-ին թուրքական զորքը մտավ Վան ։ Վանը պաշտպանում էին Մկրտիչ Ավետիսյանի գլխավորած պաշտպանների խումբը ։ Երբ Վանը ռմբակոծեցին ու հրդեհ սկսվեց պաշպանների գործն ավելի դժվարացավ ։ Նորից մեծ տերությունների միջոցով հաշտության պայմանագիր կնքվեց , ըստ որի հայերի , որոնց մեջ մտնում էին նաև Վանի պաշպանները կարող էին հանգիստ սահմանն անցնել ու գանալ Պարսկաստան ։ Սակայն այստեղ էլ սուլթանը խաբեց ու քրդերի միջոցով սպանեց 1500 հայերի , որոնցից ողջ մնացին միայն 30 մարդ ։ Վանում ու նրա շրջակայքում սպանվեցին 20․000 հայ ։

6. XX դարի սկզբին ազգային շարժումները նոր ընթացք ստացան Արևմտյան Հա- յաստանում, ծավալվեց ազգային, ժողովրդավարական և սոցիալական իրա- վունքների համար հզոր պայքար նաև Արևելյան Հայաստանում:

• Ինչու փոխվեց հայ ազգային ղեկավար ուժերի մարտավարությունը XX դա- րասկզբին: Վերհիշեք` երբ է տեղի ունեցել Ս. Առաքելոց վանքի կռիվը: Ձեր կար- ծիքով ինչո՞ւ Սասունի 1904 թ. ապստամբությունն ավարտվեց անհաջողությամբ: • •

Պարզաբանեք հայդուկային պայքարի նշանակությունը: Ինչու էր ցարիզմը համառորեն փորձում սահմանափակել Հայ առաքելական եկեղեցու իրավունքները և փակել հայկական դպրոցները:20:41

1917թ փետրվարից սկսած հեղափոխության շնորհիվ տապալվեց ցարիզմը Ռուսաստանում։ Եկած ժամանակավոր իշխանությունը բռնել էր ժողովրդական հանրապետության ձևավորման ուղին։
Երկուսի վարած քաղաքականության հիմքում ամենից առաջ ընկած էին ռուսական շահերը, այնուհետև հայերի իրավիճակը տարածաշրջանում։

• Ներկայացրեք հայ–թաթարական 1905-1906 թթ. կռիվների արդյունքները և դասերը:

Ազգերին ճնշելու ցարական վարչակարգի՝ քաղաքականու- թյունը նոր ձևով արտահայտվեց ռուսաստանյան առա- ջին հեղափոխության ժամանակ։ 1905 թ. հունվարի 9-ին սկսված այդ հեղափոխության նպատակն էր տա- պալել Ռուսաստանի առաջընթացի գլխավոր խոչըն դոտ միապետությունը՝ և երկրում հաստատել սահմա- նադրական կարգեր:

Հեղափոխության ալիքը հասավ նաև Արևելյան Հա- յաստան և Կովկասի փոխարքայության մյուս տարածք» ներ: Կայսր Նիկոլայ II–ը, սակայն, մտադիր չէր հեշտու թյամբ զիջել իր՝ միահեծան՝ իրավունքները: Հեղափո խության ուժերը մասնատելու նպատակով ցարիզմը կրոնական և ազգային՝ թշնամանք բորբոքեց՝ կայսրու թյան ազգերի ու ժողովուրդների միջև։

Դրա հետևանքով Այսրկովկասում կռիվներ ծավալ վեցին հայերի և տեղի մահմեդականների (կովկասյան թաթարներ՝ այժմյան ադրբեջանցիները) միջև:

Հայ-թաթարական բախումը սկիզբ առավ 1905 թ. փետրվարի 6-ին։ Բաքվի նահանգապետ Մ. Նակա շիձեի անմիջական հրահրմամբ տեղում սկսված հայ- կական ջարդերը շարունակվեցին մի քանի օր: Աա- կնկալի եկած Բաքվի հայ բնակչությունը պատրաստ չէր դիմադրելու և զգալի կորուստներ ունեցավ: Սակայն հայերը շատ արագ համախմբվեցին և հայդուկապետ Նիկոլ Դումանի գլխավորությամբ արժանի հակահար ված տվեցին հակառակորդին

7. Օսմանյան կայսրությունը XX դ. սկզբին անկասելիորեն գնում էր դեպի կործանում։ Երիտթուրքերի կուսակցությունը, գալով իշխանության, փորձ արեց արդիականացնելու տերությունը. երկիրը հռչակվեց սահմանադրական միապետություն, ազդարարվեց ժողովրդավարական իրավունքների մասին: Սակայն դա ձևական քողն էր, որի տակ թաքնված էր երիտթուր- քերի իսկական էությունը՝ մարդատյացությունը և մեծապետական ազգայնամոլությունը:

Ո՞ր իրադարձության արդյունքում իշխանության եկան երիտթուրքերը: Ինչ գաղափարախոսություն որդեգրեցին նրանք արտաքին և ներքին քաղաքա- կանության մեջ:

Երիտթուրքերի հեղաշրջումը: XX դ. սկզբներին Օսմանյան կայսրությունում՝ աստիճանաբար ուժե ղանում էր հակահամիդյան պայքարը։ Շարժման մեջ ազդեցիկ դիրք ուներ՝ երիտթուրքերի «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցությունը: Հայ ազգային ուժերի մի մասը, այդ թվում՝ ՀՅԴ-ն, սուլթանական բռնակալության դեմ պայքարում անհրաժեշտ հա- մարեց համագործակցել Օսմանյան կայսրությունում գործող ընդդիմադիր բոլոր ուժերի հետ: Դաշնակ- ցությունն իր նոր ծրագրում առաջադրեց Արևմտյան Հայաստանում (հայկական վեց նահանգներում) լայն ինքնավարության պահանջը:

1907 թ. դեկտեմբերին՝ Փարիզում հրավիրված Օս- մանյան կայսրության՝ ընդդիմադիր ուժերի՝ երկրորդ համաժողովը որոշեց զինված ապստամբության մի- ջոցով տապալել հումիդյան բռնատիրությունը և հայ- տատել սահմանադրական կարգեր։ 1908 թ. հուլիսին տեղի ունեցավ պետական հեղաշրջում։ Երիտթուրք – սպաները, զորքի գլուխ անցած, Մակեդոնիայից շարժ վեցին Կ. Պոլիս՝ սուլթանից պահանջելով վերականգ նել 1876 թ. չգործադրված սահմանադրությունը: Ահա բեկված սուլթանը տեղի տվեց: Երկիրը հռչակվեց սահ- մանադրական միապետություն:

— Օսմանյան կայսրության հպատակ ժողովուրդնե րը մեծ հույսեր էին կապել այս հեղաշրջման հետ: Մեծ էր ոգևորությունը՝ նաև հայկական միջավայ րում։ Հայ ազատագրական ուժերը նույնիսկ պայքա- րի օրակարգից հանեցին՝ արևմտահայությանը` ընդ- հանուր զինված ապստամբության նախապատրաս- տելու խնդիրը:

• Միջազգային ի՞նչ իրադրությունում վերաբացվեց Հայկական հարցը: Ինչո՞ւ թուրքական կողմին ի վերջո հաջողվեց հերթական անգամ տապալել հայկա- կան բարենորոգումների գործադրումը:

Հայկական հարցը 1912-1914 թթ.: Բալկանյան երկր- ներ Սերբիան, Բուլղարիան, Հունաստանը և Չեռնո- գորիան 1912 թ. հոկտեմբերին պատերազմ սկսեցին Օսմանյան կայսրության դեմ (Բալկանյան առաջին պատերազմ): Նրանց նպատակն էր թուրքերին վռնդել Եվրոպայից: Հայկական հարցի վերաբացման համար առաջացավ՝ նպաստավոր միջազգային իրավիճակ։ Մեծ դեր խաղաց նաև Ռուսաստանի արդեն փոխված՝ դրական դիրքորոշումը՝ Հայկական հարցում:

Հայ ազգային մարմինները՝ եռանդուն գործունեու- թյուն ծավալեցին։ 1912 թ. հոկտեմբերին Թիֆլիսում ստեղծվեց Հայոց ազգային բյուրոն: Նրա գլխավոր նպատակն էր նպաստել Հայկական հարցի լուծմանը:

Գևորգ և Սուրենյանց

Ամենայն հայոց կաթողիկոս Գևորգ Ե-ն 1912 թ.

հոկտեմբերի 2-ին՝ Կովկասի փոխարքա Ի. Վորոն ցով-Դաշկովի միջոցով դիմեց՝ ռուսական կայսրին՝ հայերին պաշտպանելու խնդրանքով: Այնուհետև նա յեմբերի 10-ի կոնդակով Պողոս Նուբար փաշան նշա- նակվեց Եվրոպայում կաթողիկոսի լիազոր ներկայա- ցուցիչ: Նրա գլխավորությամբ ստեղծված Ազգային պատվիրակությունը հայկական բարենորոգումների հուշագիր պատրաստեց տերություններին ներկայաց նելու համար: Ին

1913 թ. ամռանը Հայկական հարցը կրկին դարձավ վեց տերությունների (Ռուսաստան, Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Գերմանիա, Իտալիա, Ավստրո-Հունգարիա) դիվանագիտական պայքարի առարկա:

Կ. Պոլսում ռուսական դեսպանության թարգմանիչ Անդրեյ Սանդելշտումը` կազմեց՝ հայկական բարենո- րոգումների նախագիծ։ Ըստ նախագծի` հայկական վեց նահանգներից՝ Էրզրում, Վան, Բիթլիս, Դիարբեքիր, Խարբերդ, Սեբաստիա, կազմվելու էր մեկ նահանգ: Նահանգի գերագույն կառավարիչը` ընդհանուր նա հանգապետը, պետք է լիներ՝ թուրքահպատակ քրիս- տոնյա կամ եվրոպացի Մատանտի երկրները հավանու թյուն տվեցին բուսական նախագծին, իսկ եռյակ միու- թյան երկրները մերժեցին

Ներկայացրեք Ռուսաստանյան և Օսմանյան կայսրությունների նպատակնե րը Առաջին աշխարհամարտում: Որո՞նք էին Կովկասյան ճակատի գլխավոր ռազմաքաղաքական արդյունքները 1914-1916 թթ.:

Ինչպե՞ս սկզբնավորվեց ու ծավալվեց հայ կամավորական շարժումը Կով կասյան ճակատում։ Թվարկե՛ք ջոկատները, հրամանատարներին և նրանց ռազմական հաջողությունները:

Ցարիզմի տապալումը: Նոր իշի իշխանության մարմինների ստեղծումը։ Առաջին աշխարհամս մարտի տարիներ իներին Ռուսաստանը հայտնվեց ծանր դրու- թյան մեջ: Երկիրը կանգնեց հեղա ղափոխության շեմին: Ժողովրդի ընդհանուր

վերաճեց հզոր հզոր ապ ապստամբության, և 1917թ. փետրվարին՝ Ռու- դժգոհությունը վերա սաստանում տապալվեց ցարական ինքնակալությունը: Դրանով վերջ տրվեց Ռոմանովների արքայատոհմի 300-ամյա տիրապետությանը: Երկրում՝ հաս- երկիշխանություն: Դրանցից մեկը աշխատավորական զանգվածների տատվեց երկիշխանութ շահերն արտահայտ սյտող իշխանությունն էր` ի դեմս բանվորների, զինվորների իշխող շերտերի (բուրժուազիայի)` հանձին ժամանակավոր կառավարության գյուղացիների պատգամավորների սովետների (խորհուրդների), իսկ մյուսը՝ Պետական իշխան սնությունը գտնվում էր Ժամանակավոր ձեռքում: Դրա կողքին մեծ դերակատարություն ուներ մայրաքաղաք Պետ- րոգրադի պատգամավորների խորհուրդը:

Հեղափոխության ալիքը տարածվեց երկրով մեկ: Ամենուրեք առաջացան բանվորա րագյուղացիական խորհուրդներ: Տեղական իշխանության մարմիններ ամ և Արևելյան Հայաստանում:

9. Օգտվելով Մեծ պատերազմի առաջացրած խառը իրադրությունից՝ երիտթուր քերը հայության նկատմամբ պետականորեն իրագործեցին վաղօրոք մշակ- ված հրեշավոր ծրագիրը: Հայաստանի մեծ մասը հայազրկվեց, իսկ հայերի մեծ մասը հայրենազրկվեց:

Բացատրեք «ցեղասպանություն» հասկացությունը: Հիմնավորեք, որ հայերի նկատմամբ թուրքական պետության իրականացրածը ցեղասպանություն է:

1894թ հուլիսին օսմանյան զորքը շարժվում է Սասունի վար ։ Ինքնապաշտպանությունն ու կռիվները ղեկավարում էին Հրայրը ու Գևորգ Չաուշը ։ Թուրքերը ստորաբար սպսնում են բանակցություններիի գնացած հայերին ու գրավում Սասունը ։

1895թ․ հոկտեմբերին սկսվեց պայքար Զեյթունում ։ Ղազար Շովրոյանի և Գարուն Աղասու գլխավորությամբ հայկական զորքը զինաթափեց թուրքական բանակին ու նրանք նահանջեցին ։
Մեծ տերությունների ճնշման տակ սուլթանը 1896թ հուվարի 30-ին Հալեպում կնքեց պայմանագիր, հետ քաշեց իր զորքը Զեյթունից ու խոստացավ չապստամբել ու ժողովրդին հանգիստ թողեր ։ Զեյթունի կառավարիչ պիտի լիներ եվրոպացի , իսկ պաշտոնյաները հայեր ։

896թ․ հուիսի 3-ին թուրքական զորքը մտավ Վան ։ Վանը պաշտպանում էին Մկրտիչ Ավետիսյանի գլխավորած պաշտպանների խումբը ։ Երբ Վանը ռմբակոծեցին ու հրդեհ սկսվեց պաշպանների գործն ավելի դժվարացավ ։ Նորից մեծ տերությունների միջոցով հաշտության պայմանագիր կնքվեց , ըստ որի հայերի , որոնց մեջ մտնում էին նաև Վանի պաշպանները կարող էին հանգիստ սահմանն անցնել ու գանալ Պարսկաստան ։ Սակայն այստեղ էլ սուլթանը խաբեց ու քրդերի միջոցով սպանեց 1500 հայերի , որոնցից ողջ մնացին միայն 30 մարդ ։ Վանում ու նրա շրջակայքում սպանվեցին 20․000 հայ ։20:41

10. 1917 թվականին, ընթացող համաշխարհային կովի պայմաններում Ռուսաստանում տեղի ունեցան երկու հեղափոխություններ, որոնք արմատապես փոխեցին նրա զարգացման ուղին: Դրանք մեծ ազդեցություն ունեցան նաև նախկին կայսրության ազգային երկրամասերի ժողովուրդների պատմական ընթացքի վրա: •

Ցարիզմիտապալումից հետո ի՞նչ փոփոխություններ եղան Ռուսաստանի կենտրոնում և Անդրկովկասում։ Փաստերով ցույց տվեք, որ հայ ազգային քաղաքական կյանքը վերելք ապ րեց 1917 թվականին: Ազգային ի՞նչ նոր մարմիններ ստեղծվեցին:

Կովկասյան ճակատը 1914–1917 թթ.։ Թուրքական հրամանատարությունը կարևոր նշանակություն էր տալիս Կովկասյան ճակատին: Այս ուղղությամբ թուր- քերը կենտրոնացրել էին 300-հազարանոց երրորդ բա նակը: Երբ գերմանական ու թուրքական ռազմանավերը 1914 թ. հոկտեմբերի 16–17–ը (նոր տոմարով՝ 29-30-ը)* ան- սպասելի հարվածներ հասցրին Ռուսաստանի սևծով- յան նավահանգիստներին, ռուսական կառավարու- թյունը մի քանի օր անց պաշտոնապես պատերազմ հայտարարեց Օսմանյան կայսրությանը: Պատերազ- մի սկզբում ռուսները Կովկասյան ճակատում ունեին մոտ 182-հազարանոց զորք: Մեկ ամիս անց ճակատա- յին գիծը Բաթումի մոտից ձգվում էր մինչև Ուրմիա լճից արևելք ընկած վայրերը՝ կազմելով 720 կմ:

Կովկասյան ճակատում առաջին նշանավոր իրադարձությունը Սարիղամիշի ճակատամարտն էր: Այն ընթացավ 1914 թ. դեկտեմբերի 9–ից մինչև 1915 թ. հուն- վարի 5-ը: Թուրքական երրորդ բանակը, որի հրամա- նատարությունն անձամբ ստանձնել էր Էնվեր փաշան, կարողացավ գրավել Օլթին, Արդահանը և Կարս-Սա- րիղամիշի շրջանում դուրս գալ ռուսական զորքերի թի- կունքը: Սակայն ռուս զինվորների ու հայ կամավորնե- րի հերոսական կռիվների շնորհիվ օսմանյան 90-հա- զարանոց բանակը գլխովին ջախջախվեց: Էնվերը մի կերպ խուսափեց գերի ընկնելուց: Թուրքական զորքից փրկվեց միայն 12000 հոգի:

11. Խորհրդային Ռուսաստանը, Քառյակ միության երկրների հետ առանձին հաշ- տություն կնքելով, դուրս եկավ Առաջին աշխարհամարտից: Այդ ճանապար- հին նա զոհաբերեց հայության պատմական իրավունքները, և Հայաստանի մեծ մասը կրկին հայտնվեց թուրքական տերության կազմում: Վերսկսվեց պատերազմը Կովկասյան ճակատում, որն ի վերջո վերածվեց հայ–թուրքա- կան բախման:

Ո՞ր պայմանագրով՝ բոլշևիկյան իշխանությունը դուրս եկավ պատերազմից։ Ներկայացրեք Կովկասյան ճակատում ձևավորված հայկական զորամիավո- րումները, հրամանատարներին:

Իրականում ո՞ւմ միջև էր ընթանում պատերազմը Կովկասյան ճակատում 1918 թ. ապրիլ-մայիս ամիսներին։ Թվարկե՛ք հայ ժողովրդի Մայիսյան հե- րոսամարտերը, աչքի ընկած ղեկավարներին և զորականներին: Վերհանեք Մայիսյան փառահեղ հաղթանակների պատմական նշանակությունը։խումբային կամ անհատական աշխատանքով պատրաստեք ելույթ Մայիսյան հերոսամարտերից մեկի վերաբերյալ՝ օգտվելով նաև լրացուցիչ աղբյուրնե րից ու համացանցի նյութերից:

12. XIX դ. երկրորդ կեսին և XX դ. սկզբին հսկայական զարգացում ապրեց հայկա- կան մշակույթը: Վերելք ապրեց կրթական գործը, հայ գիտնականները քայ- լում էին ժամանակի գիտական նվաճումներին համահունչ: Գրականության և արվեստի ոլորտները նույնպես զարգանում էին արդիական ուղղությունների և սկզբունքների հիման վրա:

Ներկայացրեք հայ ազգային կրթական նշանավոր հաստատությունները: Գի- տության ո՞ր ասպարեզներում նվաճումների հասան հայ գիտնականները: Ձեր կարծիքով հայագիտությունը ինչո՞ւ վերելք ապրեց: Նշե՛ք հայտնի հայա- գետների: Ի՞նչ նշանավոր հայ պատմաբանների գիտեք:

Խմբային կամ անհատական աշխատանքով պատրաստեք ելույթ հայ մշա- կույթի որևէ ականավոր գործչի մասին՝ օգտվելով նաև լրացուցիչ աղբյուրնե րից ու համացանցի նյութերից:

ունեցած ներդրումը ազգային մշակույթի զարգացման և հայապահպանության գործում:20:41

Հնդկաստան

Դասի հղումը 

Բնութագրեք Հնդկաստանի աշխարհագրական դիրքը:

Տարածքի մեծությամբ՝ Հնդկաստանը Հարավային Ասիայի խոշորագույն, իսկ ամբողջ աշխարհի՝ 7-րդ երկիրն է: Տարածքի ուրվագիծը հիշեցնում է հսկա եռանկյունի, որի առավելագույն ձգվածությունը՝ հյուսիսից հարավ և արևելքից արևմուտք ուղղություններով՝ շուրջ 3 հազար կմ է: Չնայած երկրի ցամաքային սահմանագիծն ավելի քան 2 անգամ երկար է, քան ծովայինը, երկրի տնտեսական կյանքում առավել մեծ է ծովափի դերը: Հնդստան թերակղզին՝ խորացած է Հնդկական օվկիանոսի մեջ` Արաբական ծովի ու Բենգալյան ծոցի միջև, ինչի հետևանքով էլ` երկրի՝ ափերով են անցնում Հնդկական օվկիանոսի բանուկ ուղիները: Հնդկաստանի տարածքով են ձգվում նաև օդային հաղորդակցության միջազգային բազում ուղիներ:

Հնդկաստանի տարածքային մաս են Հնդկական օվկիանոսի մի շարք կղզիները: Դեռևս միջազգային մակարդակով՝ հստակեցված (ճանաչված) չէ երկրի հյուսիսային տարածքի՝ Ջամու և Քաշմիր նահանգների կարգավիճակը: Այդ տարածքի մի մասն զբաղեցված է Պակիստանի ու Չինաստանի կողմից, որոնք այս տարածքը համարում են իրենց պետությունների մասը:

Հնդկաստանն հնագույն և ինքնատիպ քաղաքակրթություն ունեցող երկիր է, որի հետ առևտրական կապ հաստատելու ձգտմամբ էլ եվրոպացիները ձեռնարկեցին ծովային ուղիների որոնումը և կատարեցին աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ:

Ավելի քան մեկ դար Հնդկաստանը Մեծ Բրիտանիայի խոշորագույն գաղութն էր: 1947 թվականին երկիրն անկախացավ Մեծ Բրիտանիայից, բայց կրոնական, ազգային, քաղաքական և այլ նկատառումներով բաժանվեց ժամանակակից Հնդկաստանի և Պակիստանի (վերջինս իր հերթին հետագայում բաժանվեց ժամանակակից Պակիստանի և Բանգլադեշի):

Հնդկաստանը դաշնային հանրապետություն է: Կազմված է 28 նահանգից և միութենական 7 տարածքից (այդ թվում՝ մայրաքաղաք Դելին և կղզիները):

Բնական պայմանները: Հնդկաստանը՝ հյուսիսից սահմանափակված է Հիմալայան և Կարակորամ (Կարակորում) բարձր լեռնաշղթաներով: Հնդստան թերակղզու ներքին հատվածը զբաղեցնում է Դեկանի սարահարթը, իսկ դրանից հյուսիս՝ Ինդոս-Գանգեսյան դաշտավայրը։

Հայտնաբերված մի շարք հանքատեսակների պաշարներով Հնդկաստանն աշխարհի առաջատարներից է: Դրանցից են քրոմիտը, տիտանը, պղինձը, երկաթի հանքաքարը, մանգանը, բոքսիտը։

Ի՞նչ դեր ունի Հնդկաստանը հվ Ասիայում և ամբողջ աշխարհում

Բնական պայմանները: Հնդկաստանը՝ հյուսիսից սահմանափակված է Հիմալայան և Կարակորամ (Կարակորում) բարձր լեռնաշղթաներով: Հնդստան թերակղզու ներքին հատվածը զբաղեցնում է Դեկանի սարահարթը, իսկ դրանից հյուսիս՝ Ինդոս-Գանգեսյան դաշտավայրը։

Հայտնաբերված մի շարք հանքատեսակների պաշարներով Հնդկաստանն աշխարհի առաջատարներից է: Դրանցից են քրոմիտը, տիտանը, պղինձը, երկաթի հանքաքարը, մանգանը, բոքսիտը։

Որո՞նք են Հնդկաստանի զարգացման նախադրյալները:

Հնդկաստանի տնտեսության զարգացման ուղին երկար ու բարդ է: Միջնադարում՝ երկրում արտադրված թանկարժեք քարերը, ոսկե իրերը, ոսկեթել գործվածքները, մետաղե իրերն ու այլ ապրանքներն իրենց տեսքով ու որակով զարմացնում ու հրապուրում էին եվրոպացիներին: Գաղու- թատիրության ժամանակահատվածում Հնդկաստանից Մեծ Բրիտանիա էին արտահանում բամբակ, ջուտ (կոպիտ թել), ծխախոտ և գյուղատնտեսական այլ արտադրանք, ինչպես նաև` բազմազան հանքանյութեր, իսկ Մեծ Բրիտանիայից ներկրում էին գործարանների սարքավորումներ, մեքենաներ, գործիքներ, տրանսպորտային միջոցներ: Միաժամանակ՝ որոշ հումքա տեսակների մի մասը մշակվում էր տեղում, ինչի շնորհիվ` երկրում համեմա տաբար զարգացավ (չամբակե գործվածքի, ջուտի, թեյի, շաքարի, ծխախոտի

արդյունաբերությունը:

1970 թվականին սկսվեց երկրի արդյունաբերության զարգացման նոր փուլը, որի ընթացքում շատ արտադրատեսակների գծով երկիրն ինքնաբավ դարձավ: Հնդկաստանում 1991 թվականից հետո իրականացվում է արդյունաբերական հեղաշրջում` ինքնաբավ երկիրը մշակող արդյունաբե րության արտադրանք` արտահանող երկիր դարձնելու պետական ծրագիրը: Հնդկաստանն այսօր դարձել է աշխարհի առավել հզոր ու արագ զարգացող երկրներից մեկը: Համախառն ներքին արդյունքի բացարձակ ծավալով դա աշխարհի խոշորագույն երկրներից մեկն է:

1980 թվականից սկսած Հնդկաստանը դասվում է նոր արդյունաբերական երկրների շարքը: Չնայած տնտեսական զգալի առաջընթացին` տնտեսական զարգացման մակարդակը դեռևս ցածր է: Մեկ շնչին հասնող ՀՆԱ-ով Հնդկաստանն աշխարհի 167-րդ երկիրն է: Հնդկաստանի տնտեսության Հնդկաստանի հանքարդյունաբերության ճյուղային կառուցվածքի տեսակարար կշիռը նվազել է, բայց երկիրն ածխի, ինչպես նաև մանգանի, երկաթի, ալյումինի, պղնձի, կապարի, ցինկի, ոսկու հանքաքարի խոշոր արդյունահանող է: Երկրի էներգետիկ արդյունաբերությունը հենվում է ինչպես սեփական, այնպես էլ ներկրվող վառելիքի ու ջրաէներգետիկ ռեսուրսների վրա: Ածխի հա- նույթը` բավարարում է երկրի ներքին պահանջարկը, և նույնիսկ փոքր քանա կությամբ ածուխ արտահանվում է

Արդյունաբերություն 18.0% Գյուղատնտեսություն 17,0% Ծառայություններ 65,0% երկրից, իսկ նավթի հանույթը բավարարում է երկրի պահանջարկի մի մասը (1/3)

Որո՞նք են Հնդկաստանի տնտեսության առաջատար ճյուղերը:

Преданность

Преданность – это состояние глубокой привязанности и верности, проявляемое по отношению к кому-то или чему-то. Она выражается через постоянное уважение, поддержку и веру в отношениях, обязательствах или идеалах. Преданность может быть направлена к семье, друзьям, партнеру, идеям или убеждениям. Она проявляется не только в словах, но и в действиях, в способности быть рядом в трудные времена, поддерживать и помогать в достижении целей. Преданность укрепляет связи между людьми и является одним из основных элементов здоровых и долгосрочных отношений.

Կենտրոնական Ասիա

Դասի հղումը 

Որոնք են Կենտրոնկան Ասիայի երկրների զարգացման նախադրյալները:

Կենտրոնական Ասիայի երկրները աշխարհում առաջատար են ածխի, սև մետաղաձուլությամբ , մեքենաշինության որոշ արտադրատեսակների, տեքստիլի արդյունաբերության, հացահատիկի, ոչխարների և խոզերի գլխաքանդակով, ձկնորսությամբ և այլն:

Ինչ դեր ունի Կենտրոնական Ասիան համաշխարհային տնտեսության մեջ: 

Տնտեսությունը։ Կենտրոնական Ասիայի երկրների տնտեսությունը ԽՍՀՄ-ի կազմում ներառված տարիներին ուներ արդյունաբերական-գյու- ղատնտեսական կառուցվածք: Զարգացած էին վառելիքային, էլեկտրա– էներգետիկական, քիմիական, սև և գունավոր մետաղաձուլության ճյուղերը, մեքենաշինությունը, թեթև արդյունաբերությունը: Թողարկվում էր բազմազան արտադրանք՝ գործվածքեղենից սկսած, մինչև ինքնաթիռներ, բամբակ, մրգեր, բանջարեղեն, սեխ ու ձմերուկ և այլն:

Անկախություն ձեռք բերելուց հետո կենտրոնաասիական տարածաշրջանի երկրների մշակող արդյունաբերության արտադրանքի ծավալը կտրուկ նվազեց, իսկ արդյունահանող արդյունաբերության ծավալը ոչ միայն վերականգնվեց, այլ նույնիսկ որոշ արտադրանքների գծով գերազանցեց նախկին մակարդակը: Ղազախստանում շահագործվեցին Թենգիզ և Կաշագան նավթային և Կարաչագանակ գազային խոշոր հանքավայրերը: Կենտրոնական Ասիա՝ ներկայումս աշխարհի նավթի և բնական գազի արդյունահանման նշանավոր շրջան է: Այժմ՝ տարեկան արդյունահանվում է 65 մլն տ նավթ, բայց այդ ծավալը՝ հնարավոր է ավելացնել, եթե մեծացվի

փոխադրման կարողությունը:

Թուրքմենստանը և Ուզբեկստանը՝ նաև բնական գազի խոշոր ար- տահանողներ են: Ռուսաստանով անցնող գազամուղներից բացի՝ կառուցված է Թուրքմենստան-Իրան գազամուղը (1997թ.): 2010թ. շահագործման

հանձնվեցին նոր գազամուղներ դեպի Իրան և Չինաստան: Կենտրոնական Ասիայի վառելիքային արդյունաբերության զարգացմանը խանգարող գործոն է տարածաշրջանի մեծ հեռավորությունը՝ վառելիքի հիմնական սպառողից՝ Եվրոպայից և ծովային նավահանգիստներից: Ղազախստանի նավթի մի մասն արտահանվում է հարևան Չինաստան, որն աշխարհի ամենաշատ նավթ ներկրող երկիրն է: Մյուս զարգացած ճյուղը սև և գունավոր մետաղաձուլություն է: Ղազախստանում զարգացած է և սև, և գունավոր մետաղաձուլությունը, իսկ Ուզբեկստանում առավել զարգացած է գունավոր մետաղաձուլությունը։Ղազախստանում նավթի մի մասն արտահանվում է հարևան Չինաստան,որն աշխարհի ամենաշատ ամենաշատ նավթ ներկորղ երկիրն է։