Դաս 23. (15.04-19.04)

Դաս 23.    (15.04-19.04)

§50.Գոլորշիացում և խտացում:

Քննարկվող հարցեր՝ 

1. Ի՞նչ է շոգեգոյացումը, և ի՞նչ ձևով է այն ընթանում: Շոգեգոյացման ի՞նչ երկու տեսակ է հանդիպում բնության մեջ:

Շոգեգոյացման դեպքում նյութը հեղուկ վիճակից վերածվում է գազայինի (գոլորշու): Գոյություն ունի շոգեգոյացման երկու տեսակ՝ գոլորշացում և եռում:

Գոլորշացումը շոգեգոյացում է, որը տեղի է ունենում հեղուկի ազատ մակերևույթից:

2. Ի՞նչ է գոլորշիացումը:

Գոլորշացումը շոգեգոյացում է, որը տեղի է ունենում հեղուկի ազատ մակերևույթից:

3. Ինչու՞ է հեղուկը գոլորշիանում բոլոր ջերմաստիճաններում:

Ցանկացած հեղուկի մոլեկուլները գտնվում են անընդհատ և անկանոն շարժման մեջ, ընդ որում  դրանց մի մասն ավելի արագ է շարժվում, մյուսներն՝ ավելի դանդաղ: Հեղուկից դուրս թռչելուն դրանց խանգարում են միմյանց միջև գործող ձգողության ուժերը: Բայց եթե ջրի մակերևույթին հայտնվի բավականին մեծ կինետիկ էներգիա ունեցող մոլեկուլ, ապա նրան կհաջողվի հաղթահարել միջմոլեկուլային ձգողության ուժերը, և դուրս կթռչի հեղուկից: Նույնը տեղի կունենա մեկ այլ արագաշարժ մոլեկուլի հետ, նաև երկրորդի, երրորդի, և այդպես շարունակ: Դուրս թռչելով՝ այս մոլեկուլները հեղուկի վրա գոլորշի են առաջացնում: Այս գոլորշու առաջացումն էլ հենց գոլորշացումն է:

4. Ինչի՞ց է կախված հեղուկի գոլորշիացման արագությունը:

Քանի որ գոլորշացման ժամանակ հեղուկից դուրս են թռչում առավել արագաշարժ մոլեկուլները, ապա հեղուկի մեջ մնացած մոլեկուլների ներքին կինետիկ էներգիան աստիճանաբար սկսում է նվազել: Դրա հետևանքովգոլորշացող հեղուկի ջերմաստիճանն իջնում է, հեղուկը սառչում է:

5. Ինչպե՞ս է կախված գոլորշիացման արագությունը հեղուկի ջերմաստիճանից: 

Հասարակ փորձերի միջոցով հեշտորեն կարելի է պարզել, որ գոլորշացման արագությունը մեծանում է հեղուկի ջերմաստիճանի բարձրացման, ինչպես նաև նրա ազատ մակերևույթի մակերեսի մեծացման և քամու առկայության դեպքերում:

6. Ինչպե՞ս է կախված գոլորշիացման արագությունը հեղուկի ազատ մակերևույթի մակերեսից:

7. Ինչո՞ւ է հեղուկի գոլորշիացումն ավելի արագ կատարվում քամու առկայությամբ:

Բանն այն է, որ գոլորշացման հետ միաժամանակ հեղուկի մակերևույթին տեղի է ունենում նաև հակառակ պրոցեսը՝ խտացումը: Այն տեղի է ունենում այն պատճառով, որ գոլորշու մոլեկուլների մի մասը, անկանոն ձևով տեղաշարժվելով հեղուկի վերևում, դարձյալ վերադառնում է դեպի հեղուկը: Իսկ քամին քշում է հեղուկից դուրս թռած մոլեկուլները և չի թողնում, որ դրանք հետ դառնան:Խտացումը կարող է տեղի ունենալ նաև այն ժամանակ, երբ գոլորշին չի շփվում հեղուկի հետ: Հենց խտացմամբ է բացատրվում ամպերի առաջացումը. Երկրի վրա բարձրացող ջրային գոլորշու մոլեկուլները մթնոլորտի ավելի սառը շերտերում խմբավորվում են ջրի մանր կաթիլների, որոնց կուտակումներն էլ հենց ամպերն են:

8. Ինչո՞ւ է գոլորշիացման ժամանակ հեղուկի ջերմաստիճանը նվազում:

Քանի որ գոլորշացման ժամանակ հեղուկից դուրս են թռչում առավել արագաշարժ մոլեկուլները, ապա հեղուկի մեջ մնացած մոլեկուլների ներքին կինետիկ էներգիան աստիճանաբար սկսում է նվազել: Դրա հետևանքովգոլորշացող հեղուկի ջերմաստիճանն իջնում է, հեղուկը սառչում է:

9. Ո՞ր գոլորշին է կոչվում հագեցած:

10. Ի՞նչ եղանակով է հնարավոր լինում կանխել մոլորակի մթնոլորտ ի միջով անցնող տիեզերանավի գերտաքացումը:

11. Ի՞նչ է խտացումը:

Խտացումը կարող է տեղի ունենալ նաև այն ժամանակ, երբ գոլորշին չի շփվում հեղուկի հետ: Հենց խտացմամբ է բացատրվում ամպերի առաջացումը. Երկրի վրա բարձրացող ջրային գոլորշու մոլեկուլները մթնոլորտի ավելի սառը շերտերում խմբավորվում են ջրի մանր կաթիլների, որոնց կուտակումներն էլ հենց ամպերն են:

12․ Ո՞ր երևույթներն են բացատրվում գոլորշու խտացմամբ:

Օրինակ

Մթնոլորտում ջրային գոլորշու խտացման հետևանք են նաև անձրևն ու ցողը:

Դաս 22. (08.04-12.04)

Դաս 22.    (08.04-12.04)

§49. Հալման տեսակարար ջերմություն: 

Քննարկվող հարցեր՝

1. Ինչի՞ համար է ծախսվում հալման ջերմաստիճանում բյուրեղային մարմնին ջեռուցչի տված էներգիան:

Հալման ընթացքում մարմնի ջերմաստիճանը չի փոփոխվում: Այդ դեպքում նրա ստացած ամբողջ էներգիան ծախսվում է բյուրեղային ցանցը քայքայելու և մարմնի մոլեկուլների պոտենցիալ էներգիան մեծացնելու վրա:

2. Ի՞նչն են անվանում հալման ջերմություն:

Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում նյութը հալչում է, կոչվում է հալման ջերմաստիճան:

3. Ի՞նչն են անվանում հալման տեսակարար ջերմություն:

 կգ բյուրեղային նյութը նույն  ջերմաստիճանի հեղուկի վերածելու համար, կոչվում է հալման տեսակարար ջերմություն:

4. Ի՞նչ միավորով է չափվում հալման տեսակարար ջերմությունը միավորների ՄՀ-ում:

Հալման տեսակարար ջերմությունը չափում են ջոուլը բաժանած կիլոգրամով (Ջ/կգ) և նշանակում հունական λ(լամբդա) տառով. λ-ն հալման տեսակարար ջերմությունն է:

5. Ի՞նչ է նշանակում «պարաֆինի հալման տեսակարար ջերմությունը 150 կՋ/կգ է» արտահայտությունը:

6. Ինչպե՞ս են հաշվում այն ջերմաքանակը, որն անհրաժեշտ է հալման ջերմաստիճանում բյուրեղային մարմինը հալելու համար:

Հալման ջերմաստիճանում կամայական զանգվածով բյուրեղային մարմնի հալման համար անհրաժեշտ ջերմաքանակը գտնելու համար պետք է այդ մարմնի հալման տեսակարար ջերմությունը բազմապատկել նրա զանգվածով.   Q=λm (1)

7. Հալվող սառույցը բերեցին սենյակ, որտեղ ջերմաստիճանը 0°C է։ Կշարունակի՞ արդյոք սառույցը հալվել:

Ոչ կդադարի հալվել։

8. Ո՞ր մարմինն ունի ավելի մեծ ներքին էներգիա՝ 0°C ջերմաստիճանի սառույցի կտորը, թե՞ դրանից ստացված 0°C ջերմաստիճանի ջուրը։

0°C ջերմաստիճանի սառույցի կտորը,

ՆՅՈՒԹԻ ԱԳՐԵԳԱՏԱՅԻՆ ՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ.

Դաս 21.    (03.04-07.04)

       ՆՅՈՒԹԻ ԱԳՐԵԳԱՏԱՅԻՆ ՎԻՃԱԿՆԵՐԻ ՓՈՓՈԽՈՒԹՅՈՒՆԸ.

§47.Նյութի ագրեգատային վիճակները:

§48.Բյուրեղային մարմինների հալումն ու պնդացումը:

Քննարկվող հարցեր՝

1. Ի՞նչ ագրեգատային վիճակներում կարող է լինել նյութը:
   
   Նյութի ագրեկատային վիճակներն են՝
   ․պինդ
   ․հեղուկ
   ․գազային
   
2. Որո՞նք են ջրի ագրեգատային վիճակները: 
   
   սառը- սառույց
   հեղուկ-ջուր
   գոլորշի-ջրային գոլորշի
   
   
3. Ինչո՞վ են բնորոշվում նյութի այս կամ այն ագրեգատային վիճակները: Թվարկե՛ք բոլոր հնարավոր պրոցեսները, որոնց դեպքում նյութը մի ագրեգատային վիճակից անցնում է մեկ ուրիշի:
   
   Պինդ վիճակում նյութը պահպանում է իր ձևը, տեսքը և ծավալը։
   Հեղուկ վիճակում պահպանվում է ծավալը, բայց չի պահպանվում ձևը։
   Գազը ոչ պահպանվում է ծավալը, ոչ ձևը։
   
4. Բերե՛ք սուբլիմացիայի օրինակներ:
   
   Սուբլիմացիան դա այն է երբ պինդ վիճակից նույթը դառնում է գազ։
   
5. Ագրեգատային փոխակերպումների ի՞նչ գործնական կիրառություններ գիտեք:
   
   Ագրեկատային փոխակերպումներ են ՝ հալում,գոլորշացում,շոգեգոյացում։
   
6. Ո՞ր պրոցեսն է կոչվում հալում:
   
   Նյութի պինդ վիճակից անցումը հեղուկ վիճակներ։
   
7. Ո՞ր պրոցեսն է կոչվում պնդացում կամ ի՞նչ է բյուրեղացումը:
   
   Հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վիճակին և պնդանում։
   
8. Ո՞ր ջերմաստիճանում է նյութը հալվում և պնդանում?
   
   Հալվում է երբ պինդ վիճակից անցնոմ է հեղուկ վիճակ։
   Պնդանում է հեղուկ վիճակից պինդ վիճակ։
   

Գարնանային նախագիծ

Ձվի թարմությունն ստուգելու հնարավոր միջոցները:

Ձվի թարմությունը ստուգելու միջոց՝

Դրանցից մեկն է ջուրը, ջրի օգնությամբ կստուգենք ձվի թարմությունը։

1․ Թարմ ձուն (1-9 օր) մնում է բաժակի հատակին։
2․ 10-21 օրվա ձուն ուղղվում է վերև։
3․Հին ձուն հայտնվում է ջրի երեսին։

Այսպիսով կիմանանք ձվի թարմությունը։

Ինչպես ստուգել՝  եփած է ձուն թե ոչ:

Ստուգելու համար կարող, ենք ջրից հանել, դնել սեղանին կամ ինչ-որ հարթ տարածության վրա և պտտել։Եթե լավ է պտտվում, ուրեմն ձուն եփված է։

Ինչպես ճիշտ խաշել ձուն:
• Ձուն զգուշորեն դնում ենք եռացրած ջրի մեջ
• 30 վայրկյան անց, երբ ջուրը կսկսի եռալ, մեղմացնում ենք կրակն ու ևս 10-11 րոպե եփում ենք
• Մի քանի րոպե թողնում ենք սառը ջրի մեջ
• Ջրում եփվելու ընթացքում աղ ենք ավելացնում, որպեսզի ձուն չճաքի
• Ձուն եփում ենք փոքր կաթսայի մեջ, որպեսզի դրանք հնարավորինս մոտ լինեն միմյանց ու չկարողանան տեղաշարժվել
• Եթե ձուն թարմ է, ապա եփում ենք 3-4 րոպե ավելի:

Որ երևույթն է ընկած ձվի ներկման հիմքում և ինչպես է այն արտահայտվում: Բացատրել:

Ընկած ձվի ներկման հիմքը դա Զատիկն է, ձուն ընդհանրապես խորհրդանշում է առատություն և վերածնունդ, Քրիստոնեական Զատկի ժամանակ այն Սուրբ գերեզմանի խորհրդանիշն է, որտեղից Հիսուսը հարություն առավ: Բացի այդ, մեկ այլ ավանդույթի համաձայն, Զատկի ձվերը կարմիր գույնով ներկելը խորհրդանշում է Հիսուսի խաչելության ժամանակ թափած արյունը:

Ինչու չի կարելի ձուն տեղադրել միկրոալլիքային վառարանի մեջ:
Հում ձուն պայթում է, երբ այն փորձում ես պատրաստել միկրոալիքային վառարանում:Ահա պատճառը։

Որ ծայրից է ավելի հեշտ կոտրվում ձուն:
Ձուն ավելի հեշտ կոտրվում է լայն հատվածից այդ հատվածը ավելի բարակ է։

Որքան կալորիա են պարունակում մրգերը՝

Խաղող. տարածված կարծիքին հակառակ այն քիչ կալորիա է պարունակում՝ 100գ-ում 70 կալորիա:

Բանան. 100գ բանանը պարունակում է 100 կալորիա:

Խնձոր. մեկ պտուղը 40-70 կալորիա է պարունակում՝ կախված գույնից. որքան կանաչ է խնձորը, այնքան քիչ կալորիա է պարունակում:

Ելակ. 100գրամը պարունակում է ընդամենը 30 կալորիա: Ելակը հիմնականում բաղկացած է ջրից, կարելի է վստահորեն շատ ուտել:

Արքայախնձոր. 100գ՝ 50 կալորիա

Ծիրան. մեկ պտուղը 20 կալորիա է պարունակում:

Նարինջ. մեկ միջին նարինջը 90 կալորիա է պարունակում: Պետք չէ չարաշահել նարնջի հյութը, հակառակ դեպքում ավելորդ կիլոգրամներ կվաստակեք։

Ազնվամորի. այս հատապտղի ոչ մեծ բաժակը ձեզ մեծ քանակությամբ վիտամիններ կպարգևի և ընդամենը 30 կալորիա:

Մոշ. ազնվմորու հիմնական մրցակիցն է. նույնքան կալորիականություն ունի:

Դաս §44.-§45

§44. Տեսակարար ջերմունակություն.

§45. Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը.

Առաջադրվող հարցեր՝

           1.Մարմինների ո՞ր հատկությունն է բնութագրում տեսակարար ջերմունակությունը:

Մարմիններն օժտված են այնպիսի հատկությամբ, որ տվյալ պայմաններում միևնույն զանգվածով տարբեր մարմիններ նույն չափով տաքացնելու համար պահանջվում են տարբեր ջերմաքանակներ: Մարմնի այդ հատկությունը բնութագրում են մի ֆիզիկական մեծությամբ, որն անվանում են տեսակարար ջերմունակություն:

            2. Ո՞ր ֆիզիկական մեծությունն են անվանում ( նյութի) տեսակարար ջերմունակություն: 

Մարմնի ջերմային հատկությունները բնութագրող այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնի հաղորդած ջերմաքանակի հարաբերությանը մարմնի զանգվածին և մարմնի ջերմաստիճանի փոփոխմանը, կոչվում է տեսակարար ջերմունակություն:

            3. Ի՞նչ է ցույց տալիս տեսակարար ջերմունակությունը:      

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե որքան ջերմաքանակ է անհրաժեշտ նյութի 1 կգ-ը 1°-ով տաքացնելու համար, կոչվում է այդ նյութի տեսակարար ջերմունակություն:

      4. Ինչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:
Քանի որ սահմանման համաձայն, ջերմաքանակը էներգիա է, որը մարմինը տալիս կամ ստանում է ջերմափոխանակության ժամանակ, ապա բնական է այն արտահայտել նույն միավորով, ինչ էներգիան է: Ուրեմն  Միավորների միջազգային համակարգում ջերմաքանակի միավորը 1 Ջ-ն է:

1 կՋ =1000 Ջ =10³Ջ, 1 ՄՋ =1000000 Ջ

5. Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:

c=Q/m(t2-t1)

6. Ինչու մեծ լճերի, ծովերի առափնյա վայրերում եղանակը մեղմ է:


7. Ինչ բանաձևով են որոշում տաքանալիս մարմնի ստացած ջերմաքանակը: Իսկ սառչեիս մարմնի տված ջերմաքանակը:

Մարմնի տաքացման համար անհրաժեշտ ջերմաքանակը կախված է նրա զանգվածից, ջերմաստիճանի փոփոխությունից և նյութի տեսակից:


8. Ձևակերպեք ջերմափոխանակման օրենքը:

Եթե ջերմափոխանակությանը մասնակցող մարմինների համակարգը մեկուսացնենք արտաքին միջավայրից, ապա որոշ ժամանակ անց այդ մարմինների ջերմաստիճանները կհավասարվեն: Այդ ընթացքում տաք մարմինների տված Q1 ջերմաքանակի և սառը մարմինների ստացած Q2 ջերմաքանակի գումարը զրո է:

9. Գրել ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը:

Ներքին էներգիա

Թեմա՝    Ներքին էներգիա (ԳԼՈՒԽ V)

§38.  Ներքին էներգիա.

§39.  Ներքին էներգիայի փոփոխման եղանակները.

Առաջադրվող հարցեր՝

1. Մեխանիկական էներգիայի ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Օրինակ

Քննարկենք օրինակ: Սալի վրա  դրված գունդը բարձրացնենք վեր և բաց թողնենք (նկ. 1, ա): Գունդը վեր բարձրացնելով՝ նրան պոտենցիալ էներգիա հաղորդեցինք:  Գնդի անկման ժամանակ այդ էներգիան սկսում է նվազել, քանի որ գնդի բարձրությունը գնալով փոքրանում է: Իսկ գնդի կինետիկ էներգիան սկսում է աճել, քանի որ նրա արագությունն աստիճանաբար մեծանում է: Տեղի է ունենում մարմնի պոտենցիալ էներգիայի փոխակերպում կինետիկ էներգիայի, իսկ լրիվ մեխանիկական էներգիան պահպանվում է: Եվ ահա գունդը բախվում է կապարե սալին ու կանգ առնում (նկ. 1, բ): Նրա և՛ կինետիկ, և՛պոտենցիալ էներգիաները սալի նկատմամբ դառնում են զրո: Հարվածից հետո զննելով գունդը և սալը տեսնում ենք, որ գունդը մի քիչ տափակել է, իսկ սալը մի փոքր փոս է ընկել: Չափելով դրանց ջերմաստիճանը՝ տեսնում ենք նաև, որ դրանք տաքացել են:

Մենք գիտենք, որ տաքանալիս մարմնի մոլեկուլների ջերմային շարժման  միջին կինետիկ էներգիան մեծանում է: Բացի կինետիկ էներգիայից, մոլեկուլներն օժտված են նաև պոտենցիալ էներգիայով, քանի որ նրանք փոխազդում են միմյանց հետ (կախված հեռավորությունից` ձգում կամ վանում): Դեֆորմացիայի ժամանակ մարմնի մասնիկների միջև հեռավորությունները փոխվում են, ուստի փոխվում է նաև նրանց փոխազդեցությամբ պայմանավորված պոտենցիալ էներգիան:

2.Ձևակերպեք էներգիայի պահպանման օրենքը: 

Եթե մարմինների համակարգից էներգիա չի հաղորդվում շրջապատին և ոչ էլ շրջապատից՝ համակարգին, ապա այդ մարմինների բոլոր տեսակի էներգիաների գումարը ժամանակի ընթացքում մնում է անփոփոխ: Այլ կերպ ասած՝ էներգիան չի անհետանում և ոչնչից չի ստեղծվում:

3.Ինչպե՞ս է փոխվում որոշ բարձրությունից ընկնող գնդիկի էներգիան հենարանին (օրինակ գետնին) հարվածելուց հետո: Խախտվում է արդյոք էներգիայի պահպանման օրենքն այդ ժամանակ: Ինչու՞:

Քննարկենք օրինակ: Սալի վրա  դրված գունդը բարձրացնենք վեր և բաց թողնենք (նկ. 1, ա): Գունդը վեր բարձրացնելով՝ նրան պոտենցիալ էներգիա հաղորդեցինք:  Գնդի անկման ժամանակ այդ էներգիան սկսում է նվազել, քանի որ գնդի բարձրությունը գնալով փոքրանում է: Իսկ գնդի կինետիկ էներգիան սկսում է աճել, քանի որ նրա արագությունն աստիճանաբար մեծանում է: Տեղի է ունենում մարմնի պոտենցիալ էներգիայի փոխակերպում կինետիկ էներգիայի, իսկ լրիվ մեխանիկական էներգիան պահպանվում է: Եվ ահա գունդը բախվում է կապարե սալին ու կանգ առնում (նկ. 1, բ): Նրա և՛ կինետիկ, և՛պոտենցիալ էներգիաները սալի նկատմամբ դառնում են զրո: Հարվածից հետո զննելով գունդը և սալը տեսնում ենք, որ գունդը մի քիչ տափակել է, իսկ սալը մի փոքր փոս է ընկել: Չափելով դրանց ջերմաստիճանը՝ տեսնում ենք նաև, որ դրանք տաքացել են:

Մենք գիտենք, որ տաքանալիս մարմնի մոլեկուլների ջերմային շարժման  միջին կինետիկ էներգիան մեծանում է: Բացի կինետիկ էներգիայից, մոլեկուլներն օժտված են նաև պոտենցիալ էներգիայով, քանի որ նրանք փոխազդում են միմյանց հետ (կախված հեռավորությունից` ձգում կամ վանում): Դեֆորմացիայի ժամանակ մարմնի մասնիկների միջև հեռավորությունները փոխվում են, ուստի փոխվում է նաև նրանց փոխազդեցությամբ պայմանավորված պոտենցիալ էներգիան:

4.Ինչո՞ւ է ընկնող գնդիկի հարվածից կապարե թիթեղի ջերմաստիճանը բարձրանում:

Թիթեղի և գնդի տաքացումը ցույց է տալիս, որ մեծացել է դրանց մոլեկուլների ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիան: Այլ կերպ ասած՝ մեխանիկական էներգիան մասամբ փոխակերպվել է մոլեկուլների շարժման էներգիայի: Բայց մոլեկուլները ոչ միայն շարժվում են, այլև փոխազդում: Յուրաքանչյուր մարմին, շնորհիվ Երկրի հետ փոխազդեցության, օժտված է պոտենցիալ էներգիայով: Այդ էներգիան որոշվում է մարմնի բարձրությամբ, այսինքն՝ մարմնի և Երկրի փոխադարձ հեռավորությամբ:
Կապարի թիթեղում մոլեկուլները նույնպես օժտված են պոտենցիալ էներգիայով, քանի որ, համաձայն մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական դրույթների, մոլեկուլները նույնպես փոխազդում են: Մոլեկուլների փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիան կախված է նրանց միջև հեռավորություններից: Թիթեղը դեֆորմացնելիս կապարի մոլեկուլներ միջև հեռավորությունները փոխվում են: Ուստի փոխվում էնաև մոլեկուլների պոտենցիալ էներգիան:

5.Ի՞նչ է մարմնի ներքին էներգիան: Ինչից է կախված այն:

Մարմինը կազմող մասնիկների ջերմային շարժման կինետիկ և միմյանց հետ փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիաների գումարը կոչվում է մարմնի ներքին էներգիա:

6.Նկարագրեք մի քանի փորձ՝ ապացուցելու համար մարմնի ներքին էներգիայի գոյությունը:

Ներքին էներգիայի փոփոխման եղանակներն են աշխատանքը և ջերմափոխանակությունը:

Մարմնի ներքին էներգիան կախված է նրա մոլեկուլների ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիայից, որն իր հերթին կախված է մարմնի ջերմաստիճանից: Հետևաբար, ներքին էներգիան կախված է մարմնի ջերմաստիճանից:

7.Բերեք օրինակներ, որոնք համոզում են, որ շփման կամ դիմադրության ուժերի առկայությամբ շարժվելիս փոխվում է մարմնի ֆիզիկական վիճակը:

Օրինակն է հենց երբ օրինակ բարձրությունից ինչ որ բան ընկնում է։
Տես նկարը՝

8.Ի՞նչն է բնութագրում մեխանիկական էներգիայի փոփոխությունը:

9.Նկարագրեք փորձ, որտեղ ջերմաստիճանի բարձրացմանը զուգընթաց մեծանում է մարմնի ներքին էներգիան:

10.Օրինակներով կամ փորձի նկարագրությամբ հաստատել, որ աշխատանք կատարելով կարելի է փոխել մարմնի ներքին էներգիան:

11.Ի՞նչ է ջերմահաղորդումը: Կարելի է ջերմահաղորդումը համարել էներգիայի փոխակերպում: Ինչու՞:

12.Մարմնի ներքին էներգիան մեծացել է 10 Ջ-ով: Ինչ եք կարծում ջերմահաղորդմամբ, թե աշխատանք կատարելու միջոցով է տեղի ունեցել  ներքին էներգիայի այդ աճը:

13.Տաք ջուրը խառնել են սառը ջրին: Ինչո՞ւ է խառնուրդի ջերմաստիճանը բարձր սառը ջրի ջերմաստիճանից, բայց ցածր՝ տաք ջրի ջերմաստիճանից: Բացատրեք՝ հիմնվելով մոլեկուլային-կինետիկ տեսության դրույթների վրա:

14.Հնարավո՞ր է արդյոք ջերմափոխանակում սառույցի և ջրի միջև, եթե երկու նյութերի ջերմաստիճանն էլ 0C: Բացատրեք ինչու:

Դաս 1. (12.02-16.02)

Դաս 1.   (12.02-16.02)

1. Ի՞նչ է կատարվում տաք և սառը մարմիններն իրար հպելիս:

Թեմա՝  

§35. Մոլեկուլների քաոսային շարժման արագությունը և մարմնի ջերմաստիճանը: 

§36. Ջերմաչափ: Ջերմաստիճանային սանդղակ:

1. Ի՞նչ է կատարվում տաք և սառը մարմիններն իրար հպելիս:

Ստանում ենք միջին ջերմաստիճան։

2.Որ ֆիզիկական մեծությունն է բնորոշում մարմնի տաքացվածության աստիճանը:

Բնորոշ է ջերմաստիճան և կոչվում է ֆիզիկական մեծություն։

3.Ինչ կապ կա մոլեկուլների անկանոն շարժման արագությունների և մարմնի ջերմաստիճանի միջև:

Բոլոր նյութերը կազմված են ատոմներից և մոլեկուլներից, որոնք անընդհատ անկանոն (քաոսային) շարժում են կատարում:

4. Ինչ է ջերմային շարժումը:

Բոլոր նյութերը կազմված են ատոմներից և մոլեկուլներից, որոնք անընդհատ անկանոն (քաոսային) շարժում են կատարում:Ատոմների ու մոլեկուլների անընդհատ քաոսային շարժումն անվանում են  ջերմային շարժում:

5.Ինչու է գազերում դիֆուզիան տևում տասնյակ վայրկյաններ, երբ մոլեկուլների  ջերմային շարժման արագությունները հարյուրավոր  մ/վ կարգի մեծություններ են:

Ջերմային շարժման արագությունները շատ մեծ են, ապա գազի մոլեկուլները սենյակի մի ծայրից մյուսը կարող են հասնել մի քանի հարյուրերորդական վայրկյանում: Սակայն հսկայական թվով մոլեկուլների հետ անկանոն և պատահական բախումների հետևանքով մոլեկուլները որոշակի ուղղությամբ տեղափոխվում են չնչին չափով: Հենց սա է պատճառը, որ դիֆուզիան գազերում տևում է տասնյակ վայրկյաններ:

6. Կարելի է արդյոք մեր զգայարանների օգնությամբ ճիշտ գնահատել մարմնի ջերմաստիճանը:  

Շոշափելով՝ մենք որոշում ենք, թե ո՛ր մարմինն է ավելի տաք, ո՛րը՝ սառը: Բայց զգայարաններով ջերմաստիճանի գնահատումը չափազանց մոտավոր և սուբյեկտիվ է, այսինքն` կախված է անհատից: Բացի այդ, մարդը չի կարող շոշափել բոլոր մարմինները, օրինակ` շիկացած երկաթը կամ մաշկի այրվածքներ առաջացնող ծծմբական թթուն: 

7. Ինչպես է կոչվում մարմնի ջերմաստիճանը չափող սարքը:

Մարմնի ջերմաստիճանը չափող սարքը կոչվում է ՝ ջերմաստիճան։

8. Ինչպիսի ջերմաչափեր գիտեք:  

Ջերմաչափերի տեսակները՝ հեղուկային ջերմաչափ, սնդիկային և սպիրտային։

9. Ֆիզիկական ինչ երևույթ է օգտագործվում սնդիկային ջերմաչափում:

Օգտագործվում է հեղուկի ջերմային ընդարձակման երևույթը՝ տաքանալուց սնդիկի ծավալը մեծանում է և հետևաբար բարձրանում է սնդիկի սյան բարձրությունը:

10. Ինչ ջերմաստիճանային սանդղակներ գիտեք:

Ջերմաստիճային ամենատարածված սանդղակը ցելսիուսն է (C) քանի որ սառույցի հալման ջերմաստիճանը ներկայացվում է որպես 0^oC, իսկ ջրի եռման ջերմաստիճանը` 100^oC

Նաև մարդիկ օգտագործում են ֆարենհայթ(F) չափման սանդղակը, բայց այս դեպքում սառույցի հալման դեպքում 32^oF է, իսկ ջրի եռման դեպքում 212^oF՝։

11. Ինչ կապ կա  Ցելսիուսի և Ֆարենհայտի սանդղակների 1 աստիճանների միջև:

1C=9\5F`

ՓՈՐՁԱՐԱՐԱԿԱՆ ԱՌԱՋԱԴՐԱՆՔ

Բաժակի հատակին կալիումի պերմանգանատի մի փոշեհատիկ դրեք և վերևից սառը ջուր լցրեք: Ջուրը չխառնելով՝ որոշեք, թե ինչքան ժամանակ անց կալիումի պերմանգանատի մոլեկուլները կհայտնվեն ջրի վերին շերտերում: Չափելով ջրի մակարդակի բարձրությունը որոշեք դիֆուզիայի ընթացքի արագությունը:Պատրաստեք ուսումնական նյութ՝ «Դիֆուզիան օգնում է … կանխելու վտանգը»:

Դաս 14. (29.01- 02.02)

Դաս 14.   (29.01- 02.02)

ՋԵՐՄԱՅԻՆ ԵՐԵՎՈՒՅԹՆԵՐ;  ԳԼՈՒԽ IV

ՄԵխանիկայի ուսումնասիրության ժամանակ մեզ հետաքրքրում էր մարմինների շարժումը։ Այժմ կքննարկենք երևույթներ, որոնք կապված են դադարի վիճակում գտնվող մարմինների հատկությունների հետ։ Մենք ուսումնասիրելու ենք օդի տաքանալու և սառչելու, սառույցի, մետաղների հալվելու, ջրի եռալու և նման այլ երևույթներ, որոնք կոչվում են ջերմային երևույթներ։

—————————————————————————————————————

Թեմա՝ Նյութի կառուցվածքը.

§32. Ֆիզիկական մարմին և նյութ: Նյութի կառուցվածքը:

§33. Ատոմներ և մոլեկուլներ:

§34. Մոլեկուլների շարժումը: Դիֆուզիա:

1.Թվարկել ձեր շրջապատի մի քանի առարկաներ և նշել թե ինչ նյութերից է այն պատրաստված:
Օրինակ՝
սեղանը փայտից
գիրք-թուղթ-փայտ-ծառից
ակնոց-պլաստմաս և ապակի
բաժակ-պլաստմաս, կավ , ապակի

2.Ինչից են բաղկացած ֆիզիկական մարմինները:

Ֆիզիկական նյութերից։

3.Ինչպիսի կառուցվածք ունի նյութը:

Նյութերը կազմված են առանձին մասնիկներից, որոնց միջև կան ազատ տարածություններ:

4.Ինչպես են անվանում նյութի մասնիկները:

Մասնիկները, որոնցից կազմված են նյութերը, կոչվում են  մոլեկուլներ:

5.Որ նյութն են անվանում տարր:

Մոլեկուլն ատոմների տրոհելիս առաջանում են նոր նյութեր:  Նյութը, որը կազմված են 1 ատոմից, կոչվում է  տարր:

6.Ինչ է մոլեկուլը:

Մասնիկները, որոնցից կազմված են նյութերը, կոչվում են  մոլեկուլներ:

7. Ինչ մոլեկուլներ են ձեզ հայտնի:

Այսպես օրինակ, ջրի ամենափոքր մասնիկը ջրի մոլեկուլն է, շաքարի ամենափոքր մասնիկը՝ շաքարի մոլեկուլը:

8.Որ մասնիկն է օժտված նյութի բոլոր հատկություններով:

Ատոմ։

9. Քանի անգամ է ատոմը փոքր խնձորից:

Հարյուր միլիոն անգամ։

10.Ինչ է դիֆուզիան:

Նյութերի ինքնակամ փոխադարձ ներթափանցելու երևույթը կոչվում է  դիֆուզիա:  

11.Ինչպես է ընթանում դիֆուզիան գազերում, հեղուկներում և պինդ մարմիններում:

Գազերում դիֆուզիան ավելի արագ է ընթանում, քան հեղուկներում: Դա պայմանավորված է նրանով, որ գազերում ատոմների միջև հեռավորությունը ավելի մեծ է: Պինդ մարմիններում դիֆուզիան ընթանում է ավելի դանդաղ քան հեուկներում:

12.Ինչպե՞ս է ջերմաստիճանի փոփոխությունը ազդում դիֆուզիայի արագության վրա:

Բարձր ջերմաստիճանում դիֆուզիան ավելի արագ է ընթանում:

Դաս 13. (18.11-22.12)

Դաս 13.    (18.11-22.12)   

§22. Էներգիայի փոխակերպումները տատանողական շարժման ժամանակ: 

§23. Մաթեմատիկական և զսպանակավոր ճոճանակներ: Սեփական տատանումների պարբերությունը:        

1. Որքա՞ն է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի լրիվ մեխանիկական էներգիան:

Ճոճանակի լրիվ մեխանիկական էներգիան պահպանվում է,քանի որ նրա A և B կետերը իրար հավասար են։

2.Էներգիայի ի՞նչ փոխակերպումներ են  տեղի ունենում ճոճանակի սեփական տատանումների ժամանակ:

Գնդիկի պոտենցիալը սկսում է աճել, կինետիկը ՝ զրո ։

3. Ո՞ր դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի պոտենցիալ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը:

Պոտենցիալ էներգիան ունի նվազագույն արժեքը գնդիկի հավասարակշռման դիրքում, իսկ առավելագույն արժեքը ունի լայնույթի ամենաբարձր կետում։

4. Ո՞ր դիրքում է սեփական տատանումներ կատարող ճոճոնակի կինետիկ էներգիան առավելագույնը և որ դիրքում նվազագույնը:

Սեթական տատանումներ կտարող ճոճանակի կինետիկ էներգիան նվազագույնին է հասնում գնդիկի հավարակշռված դիրքում՝կենտրոնում,իսկ առավելագույին է հասնում լայնւյթի ամենաբարրձր կետում։

5. Ի՞նչ տվյալներ են անհրաժեշտ մաթեմատիկական ճոճանակի առավելագույն արագու- թյունը հաշվելու համար: Մտածեք, թե ինչ եղանակով կարելի է հաշվել այն:

Չմարող տատանումներ կարելի է ստանալ շփման ուժի և դիմադրության ուժի բացակայության դեպքում։

6. Ինչպե՞ս կարելի է ստանալ չմարող տատանումներ:

Եթե չլիներ օդը ապա կլիներ չմարող տատանումներ։

7. Ի՞նչ մեծություններից է կախված մաթեմատիկական ճոճանակի տատանումների պարբերությունը և ինչ մեծություններից  այն կախված չէ: Գրել բանաձևը:

8. Ի՞նչ մեծություններից է կախված զսպանակավոր ճոճանակի տատանումների պարբերությունը: Գրել բանաձևը:

Զսպանավոր ճոճանակի տատանումների պարբերությունը կախված է բեռի զանգվածից և կոշտությունից։

9. Որքա՞ն է ազատ անկման արագացումը ՝ հասարակածում, բևեռներում, Երևանում:

Հասարակածում-g=9,78մ/վ²
Երևանում-g=9,80մ/վ²
Բևեռներում=g=9,83մ/վ²