Դաս 12. (04.11-15.12)
ՄԵԽԱՆԻԿԱԿԱՆ ՏԱՏԱՆՈՒՄՆԵՐ ԵՎ ԱԼԻՔՆԵՐ
Թեմա՝
§20. Գաղափար մեխանիկական տատանումների մասին:
§21. Մարող և չմարող տատանումներ:Ազատ և հարկադրական տատանումներ:
§22. Էներգիայի փոխակերպումները տատանողական շարժման ժամանակ:
1. Մեխանիկական տատանումների ի՞նչ օրինակներ գիտեք:
2. Ի՞նչն է բնորոշ բոլոր տատանողական շարժումներին:
Բնության մեջ մեխանիկական շարժումները խիստ բազմազան են: Դրանցում իրենց յուրահատկությամբ առանձնանում են տատանողական շարժումները կամ մեխանիկական տատանումնները:
Տատանումները շարժումներ են, որոնք կատարվում են հերթականորեն՝ հակադիր ուղղություններով: Տատանումներն ունեն բնորոշ հատկություն՝ կրկնելիություն:
3. Ո՞ր տատանումներն են անվանում պարբերական:
Այն ամենափոքր ժամանակամիջոցը, որի ընթացքում տատանումները կրկնվում են, կոչվում է տատանման պարբերություն (T) :
4. Ո՞ր ֆիզիկական մեծությունն է կոչվում տատանումների պարբերություն:
Տատանումների պարբերությունը մեկ լրիվ տատանում կատարելու համար անհրաժեշտ ժամանակամիջոցն է։
5. Ի՞նչ միավորներով է արտահայտվում տատանումների պարբերությունը:
T=tn
Պարբերություն – T
Տատանումների պարբերությունը որոշելու համար անհրաժեշտ է t ժամանակը բաժանել այդ ընթացքում կատարված տատանումների n թվի վրա.
6. Ի՞նչ է տատանումների լայնույթը: Ի՞նչ միավորներվ է այն արտահայտվում:
Տատանումների լայնույթն այն առավելագույն հեռավորությունն է, որի չափով իր հավասարակշռության դիրքից կարողանում է հեռանալ տատանվող մարմինը։
7. Ի՞նչ է տատանումների հաճախությունը: Ինչ միավորներով է այն արտահայտվում
Տատանումների հաճախությունը մեկ վայրկյանում կատարվող տատանումների թիվն է։
Տատանումների հաճախությունը որոշելու համար անհրաժեշտ է տատանումների n թիվը բաժանել այն ժամանակի վրա, որի ընթացքում այդ տատանումները տեղի են ունեցել` ν=nt
Տատանումների T պարբերության և ν հաճախության համար ճիշտ են այն բոլոր բանաձևերը`
T=1ν և ν=1T
8. Ո՞ր հաճախությունն է կոչվում 1 Հց:
Միավորների ՄՀ-ում հաճախության չափման միավոր է ընդունված մեկ հերցը (1 Հց)` գերմանացի ֆիզիկոս Հ. Հերցի պատվին (1857−1894 թթ.
9. Քանի՞ Հց է 1 կՀց-ը, 1 ՄՀց-ը, 1 ԳՀց-ը:
1կՀց=1000 Հց
1ՄՀց=100000 Հց
1ԳՀց=109 Հց
10. Ինչպե՞ս են որոշում տատանումների պարբերությունը և հաճախությունը:
T=t/N
ν=N/t
11.Որո՞նք են տատանումների մարման պատճառները:
Արտաքին ուժերի ազդեցությունն է։
12. Ի՞նչ պայմաններում ճոճանակի տատանումները կլինեն չմարող:
Եթե ճոճանակը մեկուսացած լինի արտաքին ազդեցությունից, ապա տատանումները կլինեն չմարող։
13.Ինչո՞ւ են ճոճանակը անվանում տատանողական համակարգ:
14. Ի՞նչ է մաթեմատիկական ճոճանակը:
Մաթեմատիկական ճոճանակը (թելավոր) բաղկացած է l երկարությամբ բարակ, թեթև թելից, որից կախված է m զանգվածով գնդիկ։
15. Ի՞նչ է զսպզնզկավոր ճոճանակը:
Մյուս նկարում պատկերված է զսպանակավոր ճոճանակ։ Այս ճոճանակը k կոշտությամբ անկշիռ զսպանակից կախված m զանգվածով բեռ է և ի վիճակի է տատանվել զսպանակի առաձգականության ուժի շնորհիվ։
16.Ո՞ր տատանումներն են անվանում ազատ: Բերել օրինակներ:
Այն տատանումները, որոնք կատարվում են համակարգում գործող ներքին ուժերի շնորհիվ, անվանում են ազատ տատանումներ::
17.Ո՞ր տատանումներն են կոչվում սեփական:
Իմանալով տատանումների պարբերությունը` կարելի է գտնել ազատ տատանումների հաճախությունը: Այն կոչվում է տատանողական համակարգի սեփական հաճախություն: Այս անվանումը պայմանավորված է նրանով, որ տատանողական յուրաքանչյուր համակարգ ունի իր բնութագրիչները, և առանց դրանք փոխելու անհնար է փոխել սեփական հաճախությունը::
18.Ո՞ր տատանումներն են կոչվում հարկադրական: Բերել օրինակներ:
Ազատ տատանումները ժամանակի ընթացքում մարում են: Այդ պատճառով գործնական նպատակներով ավելի հաճախ օգտագործում են ոչ թե ազատ, այլ հարկադրական տատանումները: Առավել լայնորեն դրանք կիրառվում են զանազան վիբրացիոն մեքենաներում:
Անահիտ Տիգրանյան 