ԴԱՍ 15

Դաս.15. (21.11 – 25.11).

Թեման՝  

§12.Մարմինների փոխազդեցությունը: 

§13.Մարմնի զանգված

1.Հնարավոր է արդյոք շրջապատից մեկուսացված մարմինը փոխի իր արագությունը:
Ոչ դա արդեն մեզ համար սովորական է դարձել, որ գիտենք օրինակ բաժակը ինքն իրեն չի շարժվում և եթե հանկարծ նկատենք, որ այն շարժվում է ման կգանք թե ինչ աղբյուրի օգնությամբ։
Փորձը ցույց է տալիս, որ անշարժ մարմինն սկսում է շարժվել, իսկ շարժվող մարմինը արագանում, դանդաղում կամ փոխում է իր շարժման ուղղությունը միայն այն դեպքում , երբ նրա վրա ազդում են այլ մարմիններ։

2.Բերեք մարմինների փոխազդեցության օրինակներ:

Մարդու քայլելը,ձկան լողալը դրանք բոլորը մարմնի փոխազդեցություններ են և դրանք փոխազդվում են երկրի մակերևույթի հետ, օդի հետ և ջրի հետ։

3.Հրացանի կրակոցի ժամանակ որ մարմիններն են փոխազդում: Ինչպես է այն արտահայտվում:

4.Մարմնի որ հատկությունն է կոչվում իներտություն: Բերել այդ հատկությունը լուսաբանող օրինակներ:
Բոլոր մարմինները օժտված են այնպիսի հատկությամբ,որ նրանց արագությունը ակնթարթորեն չի կարող փոխվել։Դրա համար միշտ ժամանակ է հարկավոր։Մարմնի այս հատկությունը կոչվում է իներտություն։

5.Որ մեծությունն են անվանում մարմնի զանգված:  ,

Զանգվածը մարմնի իներտության քանակական չափն է: Այն նշանակում են m տառով:                 Մարմնի իներտության քանակական չափն անվանում են զանգված:

6.Ինչպես կարելի է չափել մարմնի զանգվածը:

Դիցուք վերը նշված փորձի սայլակներից առաջինը ձեռք է բերել v1 արագություն, իսկ երկրորդը` v2: Նշանակենք սայլակների զանգվածները m1 և m2:

Քանի անգամ v2 -ը փոքր է v1-ից, այնքան անգամ երկրորդ սայլակն իներտ է առաջինից և, հետևաբար, այնքան անգամ ավելի մեծ զանգված ունի, քան առաջինը`

m2=v1v2⋅m1 կամ m1v1=m2v2

7.Ինչ միավորներով է արտահայտվում զանգվածը:

ՄՀ-ում զանգվածի չափման միավորը 1 կիլոգրամն է:

Գործնականում օգտագործվում են նաև զանգվածի այլ միավորներ՝
1տ=1000կգ, 1գ=0,001 կգ, 1 մգ =0,000001 կգ։

8.Լրացնել՝

  1կգ=1000     գ;        1գ = 0,001     կգ;      1մգ =0,001    գ:

9.Ինչն է զանգվածի չափանմուշը ՄՀ-ում:
ՄՀ-ում զանգվածի չափման միավորը 1 կիլոգրամն է:

10.Մարդը նավակից ցատկում է ափ: Որ դեպքում են նավակի և մարդու ձեռք բերած արագությունները իրար հավասար:
Երբ մարդը նավակի մեջ է կամ նրանք երկուսն էլ դադարի վիճակում են։

Լրացուցիչ աշխատանք 25․11․22

Փակագծերի մեջ առնված բառերը դիր սեռական հոլովով: Կետերի փոխարեն գրիր բաց թողնված տառերը:

Սիրում է Արամայիսը աշնան  բազմազան երանգները: Փռվել է գյուղը լեռների  թեք լանջին, այգիների մեջ : Հովիտի  միջով անցնում է գետակը, որի ջուրը հստակ է բյուրեղի պես: Քայլում է Արամայիսը այգու  միջով ու հիշում մանկության օրերը: Այստեղ`  առվի, եզրին, նա շատ է խաղացել: Նա, հոր ձեռքը բռնած, գալիս էր այգի և մնում մինչև ուշ երեկո: Մոր  հետ մասին նա շատ աղոտ հիշողություն ունի: Քայլում է ու լսում թափված  տերևի հաճելի խշշոցը ոտքի տակ: Քամու հոսանքով թռչում են դեղին տերևները ու պար  բռնում օդի մեջ:

2. Փակագծերի մեջ առնված բառերը դիր տրական  հոլովով: Կետերի փոխարեն գրիր բաց թողնված տառերը:

Գնացքը մոտենում է հայրենի քաղաքին :

Գուրգենը մոտենում է անտառին, կանգ է առնում  անտառի եզրին և ականջ դնում թռչունների երգին:

Արևի շողերն ընկել են լեռան  բարձր կատարին:

Երգում է դեղձանիկը, հեռվից մի ուրիշը ձայնակցում է նրա երգին:

3. Փակագծերի մեջ առնված բառերը դիր  բացառական  հոլովով:

  Ծագում է մանուկ արևը գարնան 

  Կովկաս լեռների ձյունի պատնեշից:

   Զարթնում են մեկ-մեկ  սարերն աննման 

   Ձմռան անվրդով քնի մշուշից

   Ամեն մի ձորից  աղբյուր է հոսում,

   Ամեն մի թփից  բլբուլ է խոսում:

4․Որոշել տրված գոյականների հոլովը։

Աշխարհում-Ներգոյական
Վճռով-գործիական
Գործից-բացառական
Երեխայի-սեռական
Ընկուզենու-սեռական
Պատանուց-բացառական
Լեռան-սեռականն
Գլխով-գործիական
Գյուղում-ներգոյական
Գիտնականի-սեռական
Հոգու-սեռական
Տանտիկնոջը-տրական
Սիրուն-տրական
աղջկան-հայցական ,տրական
ամսվա-սեռական
գարնանը-տրական
բանակին-տրական
տնից-բացառական
ուրախությամբ-գործիական
տիրուհու-սեռական
օրվա-սեռական

Կարոլինգների կայսրությունը առաջադրան1

Առաջադրանք 1

Առաջադրանք 1

Կարոլինգների կայսրությունը/  Համաշխարհային պատմություն/

Ներկայացրու Մերովինգների, Կարոլինգների արքայատոհմերի հիմնադիրներին:

Հյուսիասյին Գալիայում ինչպես գիտենք ձևավորվեց Ֆրանկական թագավորություն:Քլոդվիգիտոհմանունով արքայատոհմը կոչեց Մերովինգներ:Նրանց անվանում էին որպես <<ծույլ թագավորներ>> ունեցող թագավորություն, բայց նրանք ուղղակի իշխանություն չունեին և շատ դեպքերում տան ավագներն էլ էին կառավարում թագավորությունը: Հետո գալիս է Կարլոս մեծը ով տիրապետում է 768- 814 թ.-ին: Եվ նա չի թողնում Արաբներին վերցնել նրանց թագավորությունը:Նա իր կառավարման տարիները եղել է պատերազմների մեջ և մեծացրել էՀյուսիսային Գալլիան:Ցավոք Կարլոսը մահանում է իսկ նրա 3 թոռները, պայմանագիր են կնքում, որով նրանք ուզում են Գալիան բաժանել 3 մասի:Եվ հենց դրա հիմքն տլ դարձավՖրանսիայի, Գերմանիայի և Իտալիայի  կազմավորումը:

Պատմիր Քլոդվիգ 1-ինի, Փարիզ քաղաքի  մասին/գրավոր/

Բնութագրիր Կառլոս Մեծին,նրա գործունեությունը, հայոց արքաներից ում ես նմանեցնում, հիմնավորիր պատասխանդ: 

Քլոդվինգի մասին

Քլոդվիգ I (Chlodwig, Chlodowig, ֆր.՝ Clovis I) (466-511), ֆրանկների թագավոր (481 թվականից), Մերովինգների դինաստիայից։ 486 թվականին (Սուասոնի ճակատամարտում) նվաճեցվերջին հռոմեական տիրույթը Գալիայում, որով սկզբնավորվեց ֆրանկական պետությանկազմավորումը։Հաղթանակ տանելով Սուասոնի ճակատամարտում`ֆրանկները,ի թիվս այլավարի,վերցրին զարմանալի գեղեցկության մի մեծ գավաթ։Քլոդվիգը խնդրեց այդ գավաթըտալ իրեն` իր մասնաբաժնից դուրս։Զինվորները պատասխանեցին. «Արա’ ինչ ուզումես,քանզի ոչ ոք չի կարող հակառակվել քո իշխանությանը»:Բայց մի զինվոր բարձրացրեցմարտական կացինը և կոտրեց գավաթը` ասելով.«Դու ոչինչ չես ստանա,բացի քոհասանելիքից»։Բոլորը զարմաց էլ էին այդ արարքից,բայց արքան թաքցրեց իրվիրավորանքը։

Առանձնացնել

• ամենահետաքրքիր հատվածը-
• Հետաքրքիր էր այն հատվածը, որ նա իր ամբողջ գահակալության ընթացքումպատերազմների մեջ է եղել:

• պատումներ, որոնց մասին չգիտեիք-Ընդհանրապես Հյուսիսային Գալլիայի մասին ոչ-ինչչգիտեի և շատ հետաճրքիր էր իմանալ այս ամենը:

Կառլոս Մեծի նվաճումները

Կառլոս Մեծի նվաճումները Պիպին Կարճահասակի մահվան պահին (768).Կառլոս Մեծինվաճումները (768-814)     Կախյալ տարածքներ

Վառելիքաէներգետիկ արդյունաբերություն

Դասի հղումը 

Քարտեզի վրա նշել նավթ, գազ և ածուխ արդյունահանող առաջատար երկրները: 

1	Վենեսուելա	297,700,000,000	2014 թ.
2	Սաուդյան Արաբիա	268,400,000,000	2014 թ.
3	Կանադա	173,200,000,000	2014 թ.
4	Իրան	157,300,000,000	2014 թ.
5	Իրաք	140,300,000,000	2014 թ.
6	Քուվեյթ	104,000,000,000	2014 թ.
7	ԱՄԷ	97,800,000,000	2014 թ.
8	Ռուսաստան	80,000,000,000	2014 թ.
9	Լիբիա	48,470,000,000	2014 թ.
10	Նիգերիա	37,140,000,000	2014 թ.
11	ԱՄՆ	30,530,000,000	2014 թ.
12	Ղազախստան	30,000,000,000	2014 թ.
13	Կատար	25,240,000,000	2014 թ.
14	Չինաստան	18,100,000,000	2014 թ.
15	Բրազիլիա	13,220,000,000	2014 թ.