Հայաստանի պատմության թանգարան, պատմամշակութային, գիտահետազոտական խոշոր կենտրոն է։ Հիմնադրվել է 1919 թվականին, Երևանում։
Առաջին Հանրապետության պառլամենտի օրենքով (N 439, 09.09.1919 թ.)։ Կոչվել է Ազգագրական-մարդաբանական թանգարան-գրադարան։ Առաջին տնօրենը եղել է Երվանդ Լալայանը։ Այցելուների համար բացվել է 1921 թվականի օգոստոսի 20-ին[1]։
Ժամանակի ընթացքում կրել է անվանափոխություններ.
- Հայաստանի պետական կենտրոնական թանգարան (1922 թ.)
- Կուլտուր-պատմական թանգարան (1931 թ.)
- Պատմական թանգարան (1935 թ.)
- Հայաստանի պատմության պետական թանգարան (1962 թ.)
- Հայաստանի պատմության թանգարան (2003 թ.)
Թանգարանը կազմավորվել է Կովկասի Հայոց ազգագրական ընկերության, Նոր Նախիջևանի Հայկական հնությունների թանգարանների, Անիի Հնադարանի, Վաղարշապատի Մատենադարանի հավաքածուների հիման վրա (15.289 առարկա)։