Արդարություն

Արդարությունը շատ մեծ հասկացություն է։

Անարդարություն, դա ոչ թե նա է որի մասին մենք այդքան խոսում ենք և բողոքում, մարդիկ ամեն անձ անում է ամեն ինչ իր շահի համար, ամեն ինչում մարդը պետք է ունենա շահ որպեսզի անի այն։Բոլորը կարծում են, թե նրանք արդար են ցանկացած իրավիճակում, բայց արդյոք այդպես է։

Արդարությունը դա անխարդախությունն ու շիտակությունն է։Արդարությունը դա պարզություն է, որը ցավոք մարդկանց 80 տոկոսը չունի։

Իսկ ինչի՞ց է գալիս անարդարությունը, այն գալիս է հենց մարդու շահից, օրինակ հնարավոր է լինի մի իրավիճակ որ թեկուզ և ես հասկանամ, որ ես արժանի չեմ դրան, կամ չեմ արել իմ պարտականությունը, բայց միևնույն է ես կպնդեմ որ ես արել, որ արժանի քանի որ դա է իմ շահը։Բնականաբար այդ պահին ճիշտն ասել, որ ես արժանի չեմ կամ չեմ արել դա ճիշտ է , բայց ոչ ոք այդպես չի վարվում, ոչ մեկ չի անի ուրիշի համար մի բան որի մեջ շահ չունի։

Ներքին էներգիա

Թեմա՝    Ներքին էներգիա (ԳԼՈՒԽ V)

§38.  Ներքին էներգիա.

§39.  Ներքին էներգիայի փոփոխման եղանակները.

Առաջադրվող հարցեր՝

1. Մեխանիկական էներգիայի ի՞նչ տեսակներ գիտեք: Բերեք օրինակներ:

Օրինակ

Քննարկենք օրինակ: Սալի վրա  դրված գունդը բարձրացնենք վեր և բաց թողնենք (նկ. 1, ա): Գունդը վեր բարձրացնելով՝ նրան պոտենցիալ էներգիա հաղորդեցինք:  Գնդի անկման ժամանակ այդ էներգիան սկսում է նվազել, քանի որ գնդի բարձրությունը գնալով փոքրանում է: Իսկ գնդի կինետիկ էներգիան սկսում է աճել, քանի որ նրա արագությունն աստիճանաբար մեծանում է: Տեղի է ունենում մարմնի պոտենցիալ էներգիայի փոխակերպում կինետիկ էներգիայի, իսկ լրիվ մեխանիկական էներգիան պահպանվում է: Եվ ահա գունդը բախվում է կապարե սալին ու կանգ առնում (նկ. 1, բ): Նրա և՛ կինետիկ, և՛պոտենցիալ էներգիաները սալի նկատմամբ դառնում են զրո: Հարվածից հետո զննելով գունդը և սալը տեսնում ենք, որ գունդը մի քիչ տափակել է, իսկ սալը մի փոքր փոս է ընկել: Չափելով դրանց ջերմաստիճանը՝ տեսնում ենք նաև, որ դրանք տաքացել են:

Մենք գիտենք, որ տաքանալիս մարմնի մոլեկուլների ջերմային շարժման  միջին կինետիկ էներգիան մեծանում է: Բացի կինետիկ էներգիայից, մոլեկուլներն օժտված են նաև պոտենցիալ էներգիայով, քանի որ նրանք փոխազդում են միմյանց հետ (կախված հեռավորությունից` ձգում կամ վանում): Դեֆորմացիայի ժամանակ մարմնի մասնիկների միջև հեռավորությունները փոխվում են, ուստի փոխվում է նաև նրանց փոխազդեցությամբ պայմանավորված պոտենցիալ էներգիան:

2.Ձևակերպեք էներգիայի պահպանման օրենքը: 

Եթե մարմինների համակարգից էներգիա չի հաղորդվում շրջապատին և ոչ էլ շրջապատից՝ համակարգին, ապա այդ մարմինների բոլոր տեսակի էներգիաների գումարը ժամանակի ընթացքում մնում է անփոփոխ: Այլ կերպ ասած՝ էներգիան չի անհետանում և ոչնչից չի ստեղծվում:

3.Ինչպե՞ս է փոխվում որոշ բարձրությունից ընկնող գնդիկի էներգիան հենարանին (օրինակ գետնին) հարվածելուց հետո: Խախտվում է արդյոք էներգիայի պահպանման օրենքն այդ ժամանակ: Ինչու՞:

Քննարկենք օրինակ: Սալի վրա  դրված գունդը բարձրացնենք վեր և բաց թողնենք (նկ. 1, ա): Գունդը վեր բարձրացնելով՝ նրան պոտենցիալ էներգիա հաղորդեցինք:  Գնդի անկման ժամանակ այդ էներգիան սկսում է նվազել, քանի որ գնդի բարձրությունը գնալով փոքրանում է: Իսկ գնդի կինետիկ էներգիան սկսում է աճել, քանի որ նրա արագությունն աստիճանաբար մեծանում է: Տեղի է ունենում մարմնի պոտենցիալ էներգիայի փոխակերպում կինետիկ էներգիայի, իսկ լրիվ մեխանիկական էներգիան պահպանվում է: Եվ ահա գունդը բախվում է կապարե սալին ու կանգ առնում (նկ. 1, բ): Նրա և՛ կինետիկ, և՛պոտենցիալ էներգիաները սալի նկատմամբ դառնում են զրո: Հարվածից հետո զննելով գունդը և սալը տեսնում ենք, որ գունդը մի քիչ տափակել է, իսկ սալը մի փոքր փոս է ընկել: Չափելով դրանց ջերմաստիճանը՝ տեսնում ենք նաև, որ դրանք տաքացել են:

Մենք գիտենք, որ տաքանալիս մարմնի մոլեկուլների ջերմային շարժման  միջին կինետիկ էներգիան մեծանում է: Բացի կինետիկ էներգիայից, մոլեկուլներն օժտված են նաև պոտենցիալ էներգիայով, քանի որ նրանք փոխազդում են միմյանց հետ (կախված հեռավորությունից` ձգում կամ վանում): Դեֆորմացիայի ժամանակ մարմնի մասնիկների միջև հեռավորությունները փոխվում են, ուստի փոխվում է նաև նրանց փոխազդեցությամբ պայմանավորված պոտենցիալ էներգիան:

4.Ինչո՞ւ է ընկնող գնդիկի հարվածից կապարե թիթեղի ջերմաստիճանը բարձրանում:

Թիթեղի և գնդի տաքացումը ցույց է տալիս, որ մեծացել է դրանց մոլեկուլների ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիան: Այլ կերպ ասած՝ մեխանիկական էներգիան մասամբ փոխակերպվել է մոլեկուլների շարժման էներգիայի: Բայց մոլեկուլները ոչ միայն շարժվում են, այլև փոխազդում: Յուրաքանչյուր մարմին, շնորհիվ Երկրի հետ փոխազդեցության, օժտված է պոտենցիալ էներգիայով: Այդ էներգիան որոշվում է մարմնի բարձրությամբ, այսինքն՝ մարմնի և Երկրի փոխադարձ հեռավորությամբ:
Կապարի թիթեղում մոլեկուլները նույնպես օժտված են պոտենցիալ էներգիայով, քանի որ, համաձայն մոլեկուլային-կինետիկ տեսության հիմնական դրույթների, մոլեկուլները նույնպես փոխազդում են: Մոլեկուլների փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիան կախված է նրանց միջև հեռավորություններից: Թիթեղը դեֆորմացնելիս կապարի մոլեկուլներ միջև հեռավորությունները փոխվում են: Ուստի փոխվում էնաև մոլեկուլների պոտենցիալ էներգիան:

5.Ի՞նչ է մարմնի ներքին էներգիան: Ինչից է կախված այն:

Մարմինը կազմող մասնիկների ջերմային շարժման կինետիկ և միմյանց հետ փոխազդեցության պոտենցիալ էներգիաների գումարը կոչվում է մարմնի ներքին էներգիա:

6.Նկարագրեք մի քանի փորձ՝ ապացուցելու համար մարմնի ներքին էներգիայի գոյությունը:

Ներքին էներգիայի փոփոխման եղանակներն են աշխատանքը և ջերմափոխանակությունը:

Մարմնի ներքին էներգիան կախված է նրա մոլեկուլների ջերմային շարժման միջին կինետիկ էներգիայից, որն իր հերթին կախված է մարմնի ջերմաստիճանից: Հետևաբար, ներքին էներգիան կախված է մարմնի ջերմաստիճանից:

7.Բերեք օրինակներ, որոնք համոզում են, որ շփման կամ դիմադրության ուժերի առկայությամբ շարժվելիս փոխվում է մարմնի ֆիզիկական վիճակը:

Օրինակն է հենց երբ օրինակ բարձրությունից ինչ որ բան ընկնում է։
Տես նկարը՝

8.Ի՞նչն է բնութագրում մեխանիկական էներգիայի փոփոխությունը:

9.Նկարագրեք փորձ, որտեղ ջերմաստիճանի բարձրացմանը զուգընթաց մեծանում է մարմնի ներքին էներգիան:

10.Օրինակներով կամ փորձի նկարագրությամբ հաստատել, որ աշխատանք կատարելով կարելի է փոխել մարմնի ներքին էներգիան:

11.Ի՞նչ է ջերմահաղորդումը: Կարելի է ջերմահաղորդումը համարել էներգիայի փոխակերպում: Ինչու՞:

12.Մարմնի ներքին էներգիան մեծացել է 10 Ջ-ով: Ինչ եք կարծում ջերմահաղորդմամբ, թե աշխատանք կատարելու միջոցով է տեղի ունեցել  ներքին էներգիայի այդ աճը:

13.Տաք ջուրը խառնել են սառը ջրին: Ինչո՞ւ է խառնուրդի ջերմաստիճանը բարձր սառը ջրի ջերմաստիճանից, բայց ցածր՝ տաք ջրի ջերմաստիճանից: Բացատրեք՝ հիմնվելով մոլեկուլային-կինետիկ տեսության դրույթների վրա:

14.Հնարավո՞ր է արդյոք ջերմափոխանակում սառույցի և ջրի միջև, եթե երկու նյութերի ջերմաստիճանն էլ 0C: Բացատրեք ինչու:

Երկրաչափություն

Տեսական մասը կրկնեք այստեղ․

Առաջադրանքներ․

1)Գտնել x աղեղը․

180-45=135
x=135

2)Գտնել x աղեղը․

հավասարասրուն եռ․․․-45
180-90=90
x=180

3)Գտնել x անկյունը․

4)Գտնել x անկյունը․

5)Գտնել անհայտ անկյունները․

6)Գտնել անհայտ անկյունը․

Պարզ և բաղադրյալ

Նախադասության գլխավոր երկու անդամներից մեկը ստորոգյալն է։ Ստորոգյալը  ցույց է տալիս, թե ինչ է անում, ինչ է լինում կամ ինչ է, ով է, ինչպիսին է ենթական։

Ստորոգյալը լինում է  պարզ և բաղադրյալ։

Պարզ է այն ստորոգյալը, որն արտահայտված է խոնարհված բայով։

Օրինակ՝ Օրերը տաքացան։ Խումբը ճամփորդում է։

Բաղադրյալ է այն ստորոգյալը, որն արտահայտված է որևէ խոսքի մասով և օժանդակ բայով, օրինակ՝ Սեղանը հին է։ Կռվողները քսանն էին:

Բաղադրյալ ստորոգյալի մաս կազմող խոսքի մասը կոչվում է ստորոգելի, իսկ դիմավոր բայը՝ հանգույց։ Ստորոգելին արտահայտվում է գոյականով, ածականով, թվականով, դերանունով, դերբայով:

Առաջադրանք:
1.Նախադասություններում ընդգծիր բաղադրյալ ստորոգյալները և որոշիր` ինչ խոսքի մասով են արտահայտված:

Արցախը Մեծ Հայքի նահանգներից տասներորդն էր: – թվական
Նրա տեսածը անապատային խաբկանք էր:-գոյական
Բզեզի համար աշխարհը հոտավետ բուրաստան է:– գոյական
Նրա հայրը դու ես:-դերանուն
Մայրիկիս պատրաստածը շատ համեղ է:-ածական
Ձյան փաթիլները խնձորենու ճերմակ ծաղկաթերթեր են:-գոյական
Միրգը շատ հասած էր:-ածական
Մեր պատմությունը կերտողները մենք ենք:-դերանուն
Նա շատ համեստ ու նրբագեղ է:-ածական
Մրցանակակիրները երեքն էին;-թվական
Մայրս աչքիս փոքրացած Էր:-դերբայ
Նա բազում կյանքեր փրկած հայտնի բժիշկ է:-գոյական
Ընկերս սակավախոս է:-գոյական
Այգու միակ ծառը դեռ կանգուն է:-ածական
Կռվողները բոլորն էին:-դերանուն
Աշխարհում ամենալավ բանը ազատությունն է:-գոյական
Մեր պայքարը արդար է:– ածական
Այդ ամենի պատճառը նա է;-դերանուն
Գրքի հեղինակը երկուսս ենք:-թվական
Մեղավորը ես էի:-դերանուն

2.Նախադասություններում գտիր ստորոգյալները և որոշիր տեսակը:
Հեծվորը Կոստան աղան էր` սպիտակ ձիու վրա։-բաղադրյալ
Վեց շուն ուներ, և մեկը մյուսից կատաղի էին։-պարզ
Նա գեղեցիկ մի տղամարդ էր` թախծալի աչքերով։-պարզ
Քարաժայռերից մեկի կատարին մի հինավուրց մենաստան էր: բաղադրյան
Սոֆիևկան քաղաքամերձ մի չնաշխարհիկ արվարձան է: Բաղադրյալ
Դառը մտորումները բզկտում էին սպարապետի զգայուն հոգին։ պարզ
Օտար երկրում նրա միակ սփոփանքը այդ երկուսն էին: Բաղադրյալ
Մենք քեզ խոնարհ ենք: բաղադրյալ
Մեր փողոցը ազատ էր այդ մարդկային աղմուկից: բաղադրյալ
Դրա պատասխանատուն մենք ենք: բաղադրյալ
Դիմացի փողոցում էլեկտրական խոշոր լամպ կար։ պարզ
Օրվա անցուդարձի մասին խոսելը նրա տարերքն է: բաղադրյալ
Ձորում թառել են մի քանի հին տներ։ պարզ

3. Փակագծերում տրվածներից ընտրեք ճիշտ տարբերակը:
Նվագել (ջութակի վրա, ջութակ), կռվել թշնամու (դեմ, հետ), վերաբերել (հարցին, հարցի մասին), վատ վերաբերվել (ընկերոջը, ընկերոջ հետ), անհանգստանալ (կատարվածով, կատարվածից), մասնակցել (մրցույթին, մրցույթում), հաղթել (մրցույթում, մրցույթին), կասկածել (ընկերոջը, ընկերոջ վրա), համաձայն լինել (առաջարկին, առաջարկի հետ):

Թումանյանը ընտանիքում

ՎԵՐԼՈՒԾՈՒԹՅՈՒՆ «ԴԱՌՆԱՑԱԾ ԺՈՂՈՎՈԻՐԴ» ՀՈԴՎԱԾ

1910 թ․ Թումանյանը գրում է «ԴԱՌՆԱՑԱԾ ԺՈՂՈՎՈԻՐԴ» հոդվածը։Եվ հիմա 2024 թվականին ես կարդում եմ այս հոդվածը զարմանքով և մի փոքր էլ հիասթափված մեր ներկայով։114 տարի անց նույնը կրկնվում է, ցավոք մարդիկ նույնն են, մարդկային բոլոր լավ արժեքները հետզետե կորում են և գլուխ է բարձրացնում մարդու միջի չարը ՝ ատելություն և նախանձը։Ցավում եմ, սակայն սա է մեր իրականությունը, սա անցյալում չի գրվել սա կարծես հիմա Թումանյանը տեսնելով իրավիճակը գրել է մեր դառնացած ժողովրդի հոդվածը, մեր և 1910 թվականին ժողովրդի մասին հոդվածը։

Ատելություն և նախանձ, հուսով եմ այն մի օր կվերանա մեր ժողովրդի միջից և դա միայն կլինի այն ժամանակ, երբ մարդիկ հասկանան որ նախանձից կամ ատելությունից առավել բարձր բաներ կան այս աշխարհում։114 տարի անց նույն պատկերն ենք տեսնում։Արդ՝ եթե մենք ունենք ազգային իմաստություն, հոգու արիություն և առողջ բնազդներ, անկարելի է աչքներս փակենք մեր էս ծանր հիվանդության առաջ և չզգանք, որ մեր հոգին շատ է դառնացած, մեր ներքին մարդը շատ է փչացած, և դրա դեմ կռվելու, առողջանալու առաջին պայմանը էն է, որ մենք և՛ մեր սրտերում, և՛ աշխարհքի առաջ անկեղծ խոստովանենք ու ճանաչենք մեր դժբախտությունը։Հեշտ է, շատ հեշտ է չնայել իրականությանը, ուշադրություն չդարձնել, փակել և ապրել կույր, ապրել այնպես, ինչպես ապրում ենք մենք և ապրել ենք անցյալում, սակայն արդյոք մեր ապագան էլ պետք է լինի այդպես, ոչ շատ բան է պետք փոխել։Փրկությունը մեկն է, ուրիշ ճանապարհ չկա. ներսից է լինելու հաստատ փրկությունը, որովհետև ներսից ենք փչացած:


Փրկողը մենք ենք․․․