Կարդում ենք արևմտահայերեն, առակներ
1ԱՌԻՒԾԸ ԵՒ ՄԱՐԴԸ
Զօրաւոր առիւծ մը, որ նստած էր ժայռի մը վրայ, կը տեսնէ որ գազաններըսարսափահար կը վազէին։ Առիւծը կը հարցնէ, թէ ինչո՞ւ կը փախէին եւորմէ՞ կը վախնային։—Դուն ալ փախիր,- կ’ըսեն,- որովհետեւ մարդը կու գայ։—Ո՞վ է մարդը,- կը հարցնէ Առիւծը,- եւ ի՞նչ է անոր ուժը, որ կը փախիքանկէ։—Կու գայ եւ քեզի ալ կը վնասէ,- կ’ըսեն։Իր ուժերուն վստահ՝ Առիւծը կը մնայ իր տեղը։ Եւ ահա կու գայ հողագործմարդ մը։—Եկուր կռուինք,- կ’ըսէ հպարտ Առիւծը։—Շատ լաւ,- կ’ըսէ մարդը,- բայց քու զէնքերդ հետդ են, մինչ իմիններստունն են։ Քեզ կապեմ, որպէսզի չփախիս, իսկ ես երթամ եւ բերեմ զէնքերս,որպէսզի կռուինք։Առիւծը կ’ըսէ.—Երդում ըրէ, որ պիտի գաս եւ ես կ’ընդունիմ ըսածդ։Մարդը երդում կ’ընէ եւ Առիւծը կը համաձայնի կապուիլ։Մարդը կը հանէ պարանը եւ Առիւծը պինդ կը կապէ կաղնիի ծառին, ապածառէն կը կտրէ հաստ ճիւղ մը եւ կը սկսի զարնել Առիւծին։Առիւծը կը գոչէ.—Աւելի զօրաւոր եւ անխնայ զարկ կողերուս, որովհետեւ այս խելքիս միայնայսպիսի ծեծ կը վայելէ։
Առյուծը և մարդը
Զորավոր առյուծը, որ նստած էր ժայռի վրա,տեսնում է որ գազանները սարսափահար վազում էին։Առյուծը հարցնում է, ինչու՞ են փախնում և ումից ես վախենում։-Դու էլ փախիր,-ասում են- որովհետև մարդը գալիս է ։—Ո՞վ է այդ մարդը,-հարցնում է Առյուծը,-և ինչ է նրա ուժը, որ փախնում էք իրենից-Կգա և քեզ կվնասի-ասում ենԻր ուժերին վստահ առյուծը մնում է իր տեղը։Եվ գալիս է հողագործ մի մարդ։-Դու եկար արդեն-ասում է հպարտ առյուծը-Շատ լավ,-ասում է մարդը,- բայց քո զենքերդ քո մոտ են, մինչ իմ զենքերը տանն են։Քեզ կապեմ,որպեսզի չփախչիս, իսկ ես գնամ և բերեմ զենգերս, որպեսզի կռվենք Առյուծը ասում է․-Երդվիր,որ կգաս և ես կնդունեմ քո ասածը։Մարդը երդվում է և առյուծը նույնպես համաձայնվում է։Մարդը հանում է պարանը և Արյուծին կապում կաղնիի ծառից, ապա ծառն կրտում է հաստ ճյուղերի և Առյուծը սկսում է զայրանալ։Առյուծը գոչում է․-Ավելի զորավոր և անխնա խփիր իմ կողմերին , որովհետև այս խելքից միայն այսպիսի ծեծն է ինձ արժանի։
ԻՆՉՊԷՍ ՉԱՓԵՍ, ԱՅՆՊԷՍ ԱԼ ԿԸ ՉԱՓՈՒԻՍ
Տղայ մը օր մը կը զայրանայ իր ծերացած հօրմէն, զայն կ՚առնէ ուսին, կըտանի անտառ մը, հոն կը ձգէ ու տուն կը դառնայ։Տարիներ ետք կ’ամուսնանայ, որդի մը կ՚ունենայ, կը խնամէ ու կը մեծցնէզայն։ Սակայն, այս տղան ալ հօրը պէս երախտամոռ* կ՚ըլլայ։Օր մըն ալ, երբ ասոր ալ սիրտը կը նեղուի, կ՚առնէ հայրը ուսին ու սարն իվեր կը բարձրանայ։—Տղա՛ս, զիս հոս ձգէ ու ե՛տ գնա,— կ՚ըսէ հայրը։—Իսկ ինչո՞ւ ճիշդ հոս,— կը հարցնէ տղան։—Ես հայրս մինչեւ այս ծառն եմ բերած,— կը պատասխանէ հայրը հոգոցհանելով։Կազմող եւ մշակող՝ Արմէն ՍարգիսեանԱրեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Արթուր Անդրանիկեան
Ինչպես չափես այնպես էլ կչափվես
Տղան մի օր զայրանում է իր ծերացած հոր վրա, վերցնում է ուսերի վրա, գնում անտառ, թողնում այնտեղ և հետ կվերադառնում։ Տարիներ հետ կամուսնանա, որդի կունենա, կխնամի ու կմեծացնի իրեն։ Օր կլինի, որ նրա սիրտը նեղվի, հորը կառնի ուսին և սարը կբարձրանա։-Տղաս, ինձ իջեցրու ու ետ գնա-ասում է հայրը-Իսկ ինչու հենց այստեղ,-հարցնում է տղան-Ես հորս մինչև այստեղ եմ բերել, – պատասխանեց հայրը հոգոց հանելով
Ինչպես չափես այնպես էլ կչափվես
Տղան մի օր զայրանում է իր ծերացած հոր վրա, վերցնում է ուսերի վրա, գնում անտառ, թողնում այնտեղ և հետ կվերադառնում։ Տարիներ հետ կամուսնանա, որդի կունենա, կխնամի ու կմեծացնի իրեն։ Օր կլինի, որ նրա սիրտը նեղվի, հորը կառնի ուսին և սարը կբարձրանա։-Տղաս, ինձ իջեցրու ու ետ գնա-ասում է հայրը-Իսկ ինչու հենց այստեղ,-հարցնում է տղան-Ես հորս մինչև այստեղ եմ բերել, – պատասխանեց հայրը հոգոց հանելով
ՈՒԽՏԱՒՈՐ ԱՂՈՒԷՍԸՕր մը Աղուէսը կ՚ ըսէ Աքլորին.-Ի՜նչ աղուոր ու անոյշ կ’երգես, ո՜վ Աքլորիկ։ Երանի՜ գիշեր-ցերեկ հոսնստէի ու անոյշ ձայնդ լսէի։ Ափսո՜ս, որ վաղուընէ պիտի զրկուիմ քեզլսելու հաճոյքէն. մեղաւորս Սուրբ Կարապետ ուխտի պիտի երթայ։Սիրունի՛կ Աքլոր, կը խնդրեմ զիս հաւնոց առաջնորդ է, որպէսզի մեղքերուսհամար թողութիւն խնդրեմ հաւերէն։Այս քաղցր խօսքերէն Աքլորին սիրտը կը կակուղնայ ու ան կ’ըսէ.-Երթանք, քեզի ցոյց տամ հաւանոցը:Աղուէսը Աքլորին ետեւէն կը մտնէ հաւաբուն, կը խեղդէ բոլոր հաւերը ուկ’ուտէ զանոնք, յետոյ ալ կ’ուտէ Աքլորը անոր ըսելով.-Իմ սիրունի՛կ Աքլոր, գիտե՞ս, թէ ի՜նչ դժուար պիտի ըլլար ՍուրբԿարապետ անօթի փորով ուխտի երթալը…Կազմող եւ մշակող՝ Արմէն ՍարգիսեանԱրեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Արթուր Անդրանիկեան
ՈՒխՏԱՎՈՐ ԱՂՈՒՍԸ
Մի օր Աղուսը ասւմ է Աքլորին․-Ինչ գեղեցիկ և անուշ ես երգում, դու Աքլորիկ։Երանի գիշեր-ցերեկ այստեղ նստեի և անուշ ձայնդ լսեի։Ափսոս, որ վաղուց չէի լսում քո ձայնը․ Մեղավոր եմ, Սուրբ կարապետի ուղտի պետք է գնաի։Սիրունի՛կ Աքլոր, խնդրում եմ մեզ բնակարան տաս , որպեսզի մեղքերիս ամար թողութևին խնդրեմ հայերեն։-Այս քաղցր խոսքերն Աքլորի սիրտը փափկեցնում է և նա ասում է․-Գնանք քեզ ցույց տամ բնակարանը։Աղուսը աքլորի հետևից մտնում է բնակարան,նա խեղդում է բոլոր հայերին և ուտում նրանք իսկ հետո ուտում Աքլորին, ասելով․-Իմ սիրունիկ Աքլոր, գիտե՞ս, թե ինչքան դժվար պետք է լինի Սուրբ Կարապետ անօթի կուշտ փորով գնալը․․․․
4․ՏՈ՛ՒՐ ՀԱ ՏՈ՛ՒՐՄարդ մը անընդհատ կ’աղօթէր Աստուծոյ ու կը խնդրէր.-Աստուա՜ծ, գոնէ անգամ մըն ալ ինծի՛ տուր, ի՞նչ կ՚ ըլլայ։ Տո՜ւր, որպէսզիքիչ մըն ալ ես մարդավարի* ապրիմ։Աստուծոյ հրեշտակներէն մէկուն խիղճը կը տանջէ։ Անկ’երթայ Բարձրեալին* քով ու կ’ըսէ.-Տէ՜ր Աստուած, ոչ ոք խնդրանքով այդքան կ’աղօթէ Քեզի։ Մեղք է ան։Անգամ մըն ալ այդ Մարդուն տուր։-Ըսելիք չունիմ, կ’օգնեմ, կու տամ։ Բայց բազկաթոռին վրայ երկնցեր է ուկ’ըսէ՝ տո՛ւր հա տո՛ւր։ Նման մէկուն ինչպէ՞ս տամ։ Անիրաւը գոնէ տեղէնվեր ելլէր, գործ մը ընէր, ես ալ օգնէի՝ տայի…։
Կազմող եւ մշակող՝ Արմէն ՍարգիսեանԱրեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Արթուր Անդրանիկեան
Տուր էլի տուր
Մի մարդ անընդհատ աղոթում էր Աստծուն ու խնդրում․
Աստված, գոնե մի անգամ էլ ինձ տուր, ինչ կլինի։ Տուր, որպեսզի մի քիչ էլ ես մարդավարի ապրեմ։
Աստծո հրեշտակներից մեկի խիղջը տանջեց, նա գնաց Բարձրեալի մոտ ու ասաց․
-Տեր Աստված, ոչ ոք այդքան խնդրանքով չի աղոթում քեզ։ Մեղք է։
Գոնե մեկն էլ այդ մարդուն տուր։Բայց բասկաթոռի վրա պարկում է ու ասում տուր հա տուր։ Նրա նմանին ինչպես տամ։ Անիրավը գոնե տեղից վեր կենար, գործ աներ, ես էլ օգնեի՝ տայի։
5․ԱԳԱՀ ՄԱՐԴԸ
Ագահ ու աչքը ծակ մարդ մը Աստուծմէ հետեւեալը կը խնդրէ.-Տէ՛ր Աստուած, այնպէս ըրէ, որ ի՛նչ բանի որ դպչիմ՝ ոսկի դառնայ։Աստուած կը կատարէ անոր ուզածը։ Ագահը դանակ կ՚առնէ որ հաց կտրէ,սակայն ո՛չ միայն դանակը ոսկի կը դառնայ, այլեւ՝ հացը։Լեղապատառ*՝ կ’երթայ ջուր խմելու. գաւաթին հետ… ջուրն ալ ոսկի կըդառնայ։ Ինչի որ դպչի՝ ոսկիի կը վերածուի։-Վա՜յ, Աստուած իմ, այս ի՞նչ փորձանք բերիր գլխուս, չե՛մ ուզեր, ա՛լ ոսկիչեմ ուզեր, միայն կը խնդրեմ, որ լաւութիւնդ ետ վերցնես…։Աստուած ագահ մարդուն աղաչանք-պաղատանքին չ’արձագանգեր, եւ անոսկիի մէջ թաղուած, այնքա՜ն անօթի-ծարաւ կը մնայ, որ քանի մը օրէն կըմեռնի…։Կազմող եւ մշակող՝ Արմէն ՍարգիսեանԱրեւելահայերէնէ արեւմտահայերէնի վերածեց՝ Արթուր Անդրանիկեան
ԱԳԱՀ ՄԱՐԴԸ
Ագահ և աչքը ծակ մարդը մի անգամ Աստծուն հետևալն է խդրում․-Տեր Ատված, այնպես արա, որ ինչ բանի դիպչեմ ՝ ոսկի դառան։Աստված կատարում նրա ուզածը։Ագահը դանակն է առնում ձեռքը որ հացը կտրի, սակայն որ միայն դանակն է ոսկի դառնում այլ նաև հացը։Լեղապատար գնում է ջուր խմելու գավաթի հետ․․․ ջուրն էլ է ոսկի դառնում։Ինչին որ դիպչում էր ոսկիի էր վերածվում։-Վայ, Աստված իմ, այս ի՞նչ փորձանք բերեցիր իմ գլխին, չեմ ուզում, այլևս ոսկի չեմ ուզում, միայն խնդրում եմ, որ լավությունդ հետ վերցնես։Այստտված ագահ մարդու աղաչանքը-պաղատանքին չի արձագանքում և այն ոսկու մեջ կորած, այքան անօթի-ծարավ է մնում, որ քանի օր հետո մեռնում է։
6․ՄՈՒԿԵՐՈՒ ԺՈՂՈՎԸԱնգամ մը մուկերը ժողովի կը հաւաքուին խորհելու, թէ ի՞նչ ընեն կատուինյարձակումներէն զգուշանալու համար։-Եկէ՛ք կատուին վիզէն զանգակ մը կախենք։ Կատուն երեւալուն պէս,զանգակը ձայն կը հանէ, մենք ալ կը լսենք ու կը փախչինք, — կ’ըսէ մուկ մը։-Ի՜նչ հրաշալի բան խորհեցանք,- կ’ըսեն մուկերը։Ուրիշ մուկ մըն ալ թէ՝Հրաշալի ըլլալու հրաշալի է, բայց թող մէջտեղ ելլէ ան, որ կրնայ զանգակըտանիլ ու կատուին վիզէն կախել…Բոլորը իրարու կը նային ու …քար լռութիւն կը տիրէ…
Մկների ժողովը
Անգամ մկներն էին հավաքվում ժողովի խորհելու, թե ինչ անեն կատվի հարձակումներից զգուշանալու համար։-Եկեք կատվի վիզը մի զանգակ կախենք։ Հենց կատուն երևա, զանգակը ձայն կհանի, մենք էլ կլսենք ու կփախչենք, -ասում է մուկը։-Ինչ հրաշալի բան մտածեցինք,-ասում են մկները։Մյուս մուկն էլ ասում է թե՝ հրաշալի լինելու հրաշալի է, բայց թող մեջտեղ գա նա, կարողանա զանգակը տանի կատվի վզից կախի․․․Բոլորը իրար էին նայում ու ․․․քար լռություն էր տիրում․․․
7․ԵՐԵՔ ՀԱՐՈՒՍՏԵրեք հարուստ կը վիճին ու վէճը հարթելու համար կ՚երթան Խիկարիմաստունին քով.—Մենք եկած ենք գիտնալու, թէ մեզմէ ո՞վ հարուստ է։—Դու՛ն խօսիր,— կը դիմէ իմաստունը առաջին մարդուն։—Ես ոսկիի ու արծաթի, տուն ու տեղի, ունեցուածքի եւ արտ ու դաշտի տէրեմ, հարստութեանս չափ ու սահման չկայ։—Հիմա ալ դո՛ւն խօսէ տեսնենք,—կը դիմէ երկրորդին։—Ես թէեւ թագաւորին զօրապետն եմ, բայց իրմէ երեք անգամ աւելիհարուստ եմ։—Իսկ դո՛ւն ինչ կ՚ըսես,— կը դիմէ Իմաստունը երրորդին։—Ի՞նչ ըսեմ։ Ես ո՛չ պաշտօն ունիմ, ո՛չ ոսկի, ո՛չ արծաթ, ո՛չ ալ արտ ուդաշտ։ Ես գիտուն մարդ մըն եմ, ունեցած-չունեցածս գլխուս մէջն է։Երեքը լսելէն յետոյ Խիկար Իմաստուն կ՚ըսէ.—Ձեզմէ ամէնէն հարուստը գիտունն է. անոր հարստութիւնը մնայուն ուանվերջանալի է եւ ոչ ոք կրնայ զայն խլել անկէ…։
ԵՐԵՔ ՀԱՐՈՒՍՏԵրեք հարուստներ վիճում են ու վեճը հարթելու համար գնում են Խինկար իմաստունինի մոտ։-Մենք եկել ենք իմանալու, թե մեզանից ո՞վ է ամենահարուստը։-Դու խոսիր,-դիմում է իմաստունը առաջին մարդուն։-Ես ոսկիի և արծաթի, տան և տեղի, ունեցվածքի և արտ ու դաշտի տեր եմ, հարստությանս չափ ու սահման չկա։-Հիմա դու խոսիր, տեսնենք,-դիմում է երկրորդին-Ես թեև թագավորի զորապետն եմ, բայց նրանից երեք անգամ հարուստ եմ-Իսկ հիմա դու ասա,-դիմեց իմաստունը երրորդին։-Ես ի՞նչ ասեմ։Ես ոչ պաշտոն ունեմ, որ ոսկի, ոչ արծաթ, ոչ էլ արտ ու դաշտ։Ես գիտուն մարդ եմ,ունեցած-չունեցածս իմ գլծում է։Երերքին լսելուց հետո Խիկար Իմաստունն ասում է․-Ձեզանից ամենահարուստը գիտունն է․ նրա հարստությունը մնայուն է և անվերջանալի է ու ոչո ոք չի կարող խլելե այն։
Անահիտ Տիգրանյան 