Օքսիդացման աստիճան

Քիմիայում առավել հաճախ օգտագործվում է  օքսիդացման աստիճան հասկացությունը: Որպեսզի հասկանանք այդ հասկացության իմաստը, համեմատենք լիցքերի առաջացումը նատրիումի քլորիդում` NaCI:Նատրիումի քլորիդն առաջանալիս տեղի է ունենում էլեկտրոնի անցում նատրիումի ատոմից քլորի ատոմին, և առաջանում են լիցքավորված մասնիկներ`  Na+ևCl− , որոնք էլեկտրաստատիկ ձգողության ուժերով ձգում են միմյանց՝ առաջացնելով իոնային բյուրեղավանդակ:Բյուրեղավանդակում Na+ևCl− իոնների թվի հարաբերությունը կազմում է  1:1, որի պատճառով նատրիումի քլորիդ նյութի համար ընդունված է  NaCI  բանաձևը, չնայած պինդ վիճակում այդպիսի մոլեկուլ գոյություն չունի:Բոլոր իոնային միացությունները գրառում են այնպիսի քիմիական բանաձևերով, ինչպիսիք ընդունված են մոլեկուլային միացությունների համար:Իոնային միացություններում տարրի վալենտականությունը հավասար է իոնի լիցքին:Մոլեկուլն առաջանալիս տեղի է ունենում ընդհանուր էլեկտրոնային զույգի շեղում դեպի էլեկտրաբացասական տարրի ատոմը, որի հետևանքով ատոմները ձեռք են բերում մասնակի դրական, կամ մասնակի բացասական լիցք:Քիմիական միացություններում ատոմների նման վիճակը բնութագրելու համար ընդունված է այդ լիցքերը հաշվել ոչ թե մասնակի, այլ ամբողջական:Որպեսզի պայմանական լիցքը չշփոթեն իոնի լիցքի հետ, այն անվանել են օքսիդացման աստիճան:Տարրի օքսիդացման աստիճանը պայմանական այն լիցքն է, որը քիմիական միացության մոլեկուլում վերագրվում է ատոմին` ենթադրելով, թե միացությունը կազմված է միայն իոններից:Օքսիդացման աստիճանը նշանակվում է արաբական թվանշանով, դրվում է քիմիական նշանի վերևում, ընդ որում սկզբից գրվում է նշանը (+ կամ –), ապա՝ լիցքի թվային արժեքը:ՕրինակՔլորաջրածնի մոլեկուլում ջրածին տարրի օքսիդացման աստիճանը +1 է, իսկ քլորինը` –1, որն էլ գրառվում է այսպես՝ H+1Cl−1:Օքսիդացման աստիճանի մեծությունը որոշվում է միացության մոլեկուլում դեպի տվյալ ատոմը կամ տվյալ ատոմից շեղված էլեկտրոնների թվով:Օքսիդացման աստիճանը կարող է ունենալ դրական, բացասական և զրոյական արժեքներ:Երբեմն օքսիդացման աստիճանը թվապես համընկնում է տվյալ միացության մոլեկուլում տարրի ատոմի վալենտականությանը:ՕրինակԱծխածնի (IV) օքսիդի մոլեկուլում CO2 բաղադրիչ քիմիական տարրերի` ածխածնի(C) և թթվածնի(O) ատոմների և’ վալենտականությունները, և’ օքսիդացման աստիճանները (բացարձակ արժեքով) համապատասխանաբար հավասար են՝ 4 և 2:Սակայն միշտ չէ, որ նշված մեծությունները համընկնում են: Պարզ նյութերի, օրգանական միացությունների մոլեկուլներում հիմնականում չեն համընկնում: Ազոտի N2 մոլեկուլում ազոտի ատոմի վալենտականությունը 3  է (N≡N), մինչդեռ օքսիդացման աստիճանը՝ զրո:Միացությունում ավելի մեծ էլեկտրաբացասականությամբ քիմիական տարրի ատոմի օքսիդացման աստիճանը բացասական է, իսկ կապեր առաջացնող մյուս տարրերի ատոմներինը՝  դրական: Օքսիդացման աստիճանը, ինչպես և վալենտականությունը կարող են լինել հաստատուն և փոփոխական:Փոփոխական օքսիդացման աստիճանները միացություններում որոշվում են ըստ բանաձևի:Տարրերի օքսիդացման աստիճանները որոշելիս անհրաժեշտ է պահպանել հետևյալ սկզբունքները.1. Պարզ նյութերի մոլեկուլներում տարրերի ատոմների օքսիդացման աստիճանները միշտ հավասար են 0-ի: ՕրինակH02,O02,Cl02,Zn02.Ոչ մետաղների հետ առաջացրած միացություններում ջրածնի օքսիդացման աստիճանը հիմնականում +1 է, ակտիվ մետաղների հետ առաջացրած միացություններում` հիդրիդներում  −1 է:3. Թթվածինը միացություններում հիմնականում դրսևորում է –2-ի հավասար օքսիդացման աստիճան, պերօքսիդներում` –1:ՕրինակH2O2 -ում թթվածնի օքսիդացման աստիճանը  –1 է:4. I,II,III  խմբերի մետաղների օքսիդացման աստիճանները հավասար են խմբերի համարներին, բացառությամբ I խմբի երկրորդական ենթախմբի:5. Միացություններում բոլոր ատոմների գումարային լիցքը հավասար է զրոյի:

Պատասխանել հարցերին

1.Ի՞նչ եք հասկանում տարրի օքսիդացման աստիճան ասելով:

Որպեսզի հասկանանք այդ հասկացության իմաստը, համեմատենք լիցքերի առաջացումը նատրիումի քլորիդում` NaCI:

2.Ինչպե՞ս է գրառվում օքսիդացման աստիճանը:

Բոլոր իոնային միացությունները գրառում են այնպիսի քիմիական բանաձևերով, ինչպիսիք ընդունված են մոլեկուլային միացությունների համար:Իոնային միացություններում տարրի վալենտականությունը հավասար է իոնի լիցքին:

Գործնական աշխատանքներ, 07,04

1. Գտիր տրված բառերի հնչյունափոխված արմատների անհնչյունափոխ ձևերը:

Թզուկ- թիզ
խճավազ-խիճ
մշտադալար-միշտ
հրանման-հուր
հուզական-հույզ
փշրանք-փշուր
կրթասեր-կիրթ
ձիթապտուղ-ձեթ
մրջնաբույն-մրջույն
խնկաման-խունկ
կրաման-կուր
բնավեր-բույն
ալրափոշի-ալյուր

2. Որտեղ անհրաժեշտ է, գծիկի փոխարեն գրիր հ տառը:

Անշնորհք, խորհուրդ, նիրհել, նժդեհ, նշխար, խոնարհվել, նախագահ, ընդառաջ, արհեստ, ընդամենը, ընդհանուր, օրհնություն, արհամարել, հայթհայթել, ապաշխարհել, աշխարհակալ:

3. Բացատրի՛ր դարձվածքները դարձվածաբանական բառարանի օգնությամբ:
Իրար սրտից ջուր խմել –Իրար հաճելի վարմունք ունենալ, մեկը մյուսի սրտովը լինել՝ խոսել՝ վարվել:
Հազար մաղով անցկացրած –անամոթ
Հիվանդի համար ջուր բերող –օգնող
Գլխին կրակ թափել –նյարդայնանալ
կանաչ-կարմիրը կապել –Պսակել, ամուսնացնել
Կոպեկի համար մեռած –ագահ
Ուրիշի բնում ձու ածել –Օգուտը ուրիշին տալ:
Ոտքի կոխան դարձնել –Ոտքերի տակ տալ, ոտնահարել, անարգել:
Փուշը մատից հանել –օգուտ տալ, օգնել
Գրքի մի երեսը կարդալ —Հարցին միակողմանիորեն մոտենալ:

4. Բառաշարքում ընդգծել բայերը՝ 8 բայ:

Արևագալ, թնդալ, ցախավել, զգալ, բղավել, ջահել, հմայել, ավել, շողալ, ձնհալ, շրխկալ, կոշկաթել, ծավալ,  գդալ, սխալ, համակարգել, հողմարգել, ծամթել, ճնշել, անվայել:

5. Կապակցության իմաստը արտահայտիր գոյականով:

Բարին կամեցող- բարեկամ
բլուրների շարք-բլրաշարք
գարու հաց-գարեհաց
երթևեկության ուղի-երթուղի
զենք կրող-զինակիր
զույգերով պար-գուգապար
ժամանակ անցկացնելը-ժամանց
դեմքի նկար-դիմանկար
չմուշկներով վազելը-չմշկավազք
պատվեր տվողը-պատվիրատու
լուր բերողը-լրաբեր

6.Բառաշարքում առանձնացնել 5 թվական:
Քառապատիկ, զրո, վաթսունմեկերորդ, եռակի, տասներկու-տասներկու, յոթական, ությնյակ, չորսբոլորը, երկու հինգերորդ, միավոր:

7. Բառաշարքում ընդգծել հինգ ածական:

Խոշոր, անձրև, անտառ, քնքուշ, խեղճ, աղանձ, բարձր, պաստառ, բողոք, արգավանդ:

8. Բառաշարքում առանձնացնել գոյականներն ու ածականները:

Երջանիկ, ավանդ, բլիթ, չքնաղ, տխուր, բոբիկ, հողակոշտ, գեղեցկություն, սիրելի, հարազատ, գորգ, դատարկ, աղմուկ, կարմրավուն, հայրենիք, մայրենի:

գոյական-սև
ածական-սովորական

9.Հետևյալ բառերից սոսկական` ան, են, ն, չ ածանցների օգնությամբ կազմիր ածանցավոր բայեր:
Ծեր – ծերանալ
հարց – հարցնել
կիպ – կպչել
մահ – մահանալ
գեղեցիկ – գեղեցկանալ
վախ – վախենալ
մոտ – մոտենալ
բազում – բազմանալ
կանգ – կանգնել
կույր – կուրանալ
ոչինչ – ոչնչանալ
ուրախ ուրախանալ
առաջ – առաջանալ

10.Տրված բայերը ածանցման միջոցով դարձնել բազմապատկական, ( ատ, ոտ կոտ, տ)
Մրել-մրոտել
պատռել-պատռոտել
ցատկել-ցատկոտել
կտրել-կտրոտել
նստել-նստոտել
պոկել-պոկոտել
կոտրել-կոտրատել
թռչել-թռկոտել
խոցել-խոցտել
մորթել-մորթոտել
գրել-գրոտել

11.Տրված բայերը ածանցման միջոցով դարձնել պատճառական,(ացն, եցն, ցն)
Պայթել-պայթցնել
նստել-նստեցնել
խմել-խմեցնել
խոսել-խոսեցնել
հիշել-հիշեցնել
հագնել-հագցնել
իջնել-իջեցնել
քնել-քնացնել
մեծանալ-մեծացնել
փախչել-փախցնել
դողալ-դողդողալ
խաղալ-խաղացնել
վախենալ-վախեցնել
թռչել-թռչեցնել
ծիծաղել-ծիշաղեցնել
փայլել-փայլեցնել
առաջանալ-առաջացնել
կարմրել-կարմրացնել
կատաղել-կատաղացնել

Getting the future wrong.

exercise b

Fulfill Your Obligations

Samantha sometimes does not go to work because she is sleepy or she just does not feel like going. At first, her boss tries to be understanding, thinking that maybe Samantha is getting sick. Of course she is earning less money because of all the time she misses, and soon her boss loses patience. He fires Samantha and looks for someone else to do her job.

Samantha is upset, and she is also a little worried about paying her bills. But she decides that she really does not like to work very much. Still, Samantha is lucky because she has lots of friends and family members who love her. So rather than look for a new job, she starts to ask them for money.

At first most of them are willing to lend her a little bit. But, when she does not pay it back, they become upset. Why is she being so irresponsible? They all stop loaning her money.

Just like Samantha always has excuses for her friends and family, she also has excuses for her landlord. She usually does not have the money for her rent, but she always says she will have it soon. Of course, Samantha’s landlord eventually loses patience and tells her that she must leave her apartment immediately.

Samantha does not know what to do. She does not know where to begin to look for a new apartment, and anyway, she does not have any money to pay for rent. She feels desperate and realizes that she has made some very big mistakes. She begins to call her friends to see if they will let her stay at their apartments, but they are all still upset about the money she owes them. They say no.

Finally, Samantha is left feeling very desperate and worried. She dials her brother’s phone number and hopes that he is in a good mood. When he answers, she explains her situation and admits that she thinks she has made some big mistakes.

Her brother, Edwin, agrees with her. Her behavior has been very inappropriate, and he refuses to lend her any money. He tells her that she can stay with him, but only under very specific conditions. First, she must begin to look for a new job. And while she is living with Edwin, she must walk his dog every day, clean the house, and do cooking. If she does not fulfill all of these responsibilities, she must leave.

Edwin sounds very serious, and Samantha knows that her brother is not joking. She knows he is giving her an important opportunity to make a change in her life. She realizes that she must live up to her responsibilities and fulfill her obligations.

Samantha thanks her brother and agrees to his offer. She will do her best to find a good job soon. She wants to pay everyone back as soon as possible and get her life back in order. She knows it is going to be a challenge, but she also knows it will be well worth it!

And now, practice:

Exercises

Vocabulary Questions

1. What does “obligation” mean?

a) something you want to do

b) something that is a good idea to do

c) something you might do

d) something you must do

2. What does “landlord” mean?

a) the person who lives in the apartment next to you

b) the person who owns the apartment you live in

c) the person who cleans your apartment for you

d) the person who comes to repair things in your apartment

3. What does “pay back” mean?

a) to return money that someone lent you

b) to pay in advance

c) to pay your bills

d) to lend someone money

Grammar Questions

1. She realizes that she must live ________ to her responsibilities.

a) over

b) down

c) up

d) in

2. Samantha is worried ________ paying her bills.

a) of

b) about

c) for

d) to

3. Samantha ________ know what to do.

a) do not

b) was not

c) were not

d) does not